پرسش:
روش پیامبر (صلی الله علیه و اله) و اهل بیت (علیهم السلام) در برابر مقابله با بیماری های مسری چگونه بوده است؟
پاسخ:
در بیان اهل بیت روایتهایی وجود دارد که هم برای پیشگیری و هم برای درمان از بیمارهای واگیردار و مسری مانند طاعون و وبا نقل شده است که به برخی از این روایات اشاره میشود.
1 .دعا خواندن برای رفع بیماری و یا پیشگیری از آن
حضرت علی (علیه السلام) فرمود: این دعا را در منزل گذاشته بعد از نماز صبح هر روز بخوانید
بِسمِ اللهِ الرّحمنِ الرَّحیمِ
«قُل لَّن یُصِیبَنَا إِلاَّ مَا کَتَبَ اللّهُ لَنَا هُوَ مَوْلاَنَا وَعَلَى اللّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ.
وَإِن یَمْسَسْکَ اللّهُ بِضُرٍّ فَلاَ کَاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ وَإِن یُرِدْکَ بِخَیْرٍ فَلاَ رَآدَّ لِفَضْلِهِ یُصَیبُ بِهِ مَن یَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِی الأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللّهِ رِزْقُهَا وَیَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا کُلٌّ فِی کِتَابٍ مُّبِینٍ وَکَأَیِّن مِن دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ یَرْزُقُهَا وَإِیَّاکُمْ وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ. مَا یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِن رَّحْمَةٍ فَلَا مُمْسِکَ لَهَا وَمَا یُمْسِکْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ مِن بَعْدِهِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ. قُلْ أَفَرَأَیْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرَادَنِیَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ کَاشِفَاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرَادَنِی بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِکَاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ عَلَیْهِ یَتَوَکَّلُ الْمُتَوَکِّلُونَ. حَسْبِیَ اللّهُ لا إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ.»(1)
ادعیه دیگر که در برخی از روایات معصومین (علیهم السلام) به ما رسیده است.
2.سفارش اهل بیت مبنی برمراجعه به طبیب
توصیه های اهل بیت علیهم السلام متوجه بیماری خاصی نیست وغالبا به تمامی بیماریها اختصاص مییابد با این حال به برخی از این توصیه ها اشاره میشود. در روایتی حضرت علی (علیه السلام) فرمود: کسی که بیماری خود را از پزشک پنهان نماید به بدن خویش خیانت کرده است.(2)
در حدیث دیگر فرمود هر کس بیماری خود را مخفی بدارد پزشک از درمان او ناتوان میماند.(3)
حتی اهل بیت (علیهم السلام) در مواردی توصیه به استخدام پزشک نمودند.(4)
3.عدم خروج از شهر
اما روایت مخصوصی درباره بیماری واگیردار و مسری از پیامبر (صلی الله علیه و اله) نقل شده است آن حضرت فرمود: «هرگاه شنيديد که در سرزميني طاعون آمده، وارد آنجا نشويد؛ و اگر طاعون درجايي رخ داد که شما هستيد، براي فرار، ازآنجا خارج نشويد.(5)
روایتی دیگر از پیامبر (صلی الله علیه و اله) در باب بهداشت و مقابله با بیماری طاعون وجود دارد که صحابه هم بدان استناد کردند. عمر بن خطاب در سال 17 قمری به قصد فتوحات راهی شام شد اما شنید که شام را وبا فرا گرفته او در مشورت با برخی از اصحاب به نظر یکدست و قاطعی نرسید اما اکثر صحابه خواستار بازگشت او به مدینه شدند ولی ابوعبیده این بازگشت را به منزله فرار از تقدیر الهی خواند و عمر آن را فرار از تقدیری به سوی تقدیر دیگری وصف کرد. سرانجام عمر با شنیدن روایت عبدالرحمان بن عوف از رسول خدا(صلی الله علیه و اله) که فرمود: «به منطقه وبازده وارد نشوید و به عنوان فرار (از جنگ) از منطقه وبازده خارج نشوید»، به مدینه بازگشت.(6)
روایتی دیگر آمده است: «مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْوَبَاءِ یَکُونُ فِی نَاحِیَةِ الْمِصْرِ فَیَتَحَوَّلُ الرَّجُلُ إِلَی نَاحِیَةٍ أُخْرَی أَوْ یَکُونُ فِی مِصْرٍ فَیَخْرُجُ مِنْهُ إِلَی غَیْرِهِ فَقَالَ لَا بَأْسَ، إِنَّمَا نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ ذَلِکَ لِمَکَانِ رَبِیَّةٍ کَانَتْ بِحِیَالِ الْعَدُوِّ فَوَقَعَ فِیهِمُ الْوَبَاءُ فَهَرَبُوا مِنْهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْفَارُّ مِنْهُ کَالْفَارِّ مِنَ الزَّحْفِ- کَرَاهِیَةَ أَنْ تَخْلُوَ مَرَاکِزُهُمْ»(7)
راوی حدیث می‌گوید از امام صادق (علیه السلام) در باره شیوع وبا در یک منطقه معین (شاید هم سرزمین مصر) یا در هر سرزمینی پرسیدم که کسی که در آنجا ساکن است از ترس وبا منطقه را ترک می‌کند، حضرت فرمودند: اشکالی ندارد، پیامبر (صلی الله علیه و اله) از این امر برای ساکنان منطقه‌ای که در برابر دشمن بود و وبا در آنجا افتاد و مردمان آن شهر گریختند، نهی کردند و فرمودند: کسی که از وبا بگریزد همچون کسی است که از مقابل دشمن گریخته باشد.
این مطلب را پیامبر (صلی الله علیه و اله) از آن روی گفتند که منطقه آنها در برابر دشمن خالی نشود. لذا گریختن مردم در شرایط عادی از مناطقی که در آن وبا هست، منعی ندارد.
4.فاصله گرفتن از بیمار
نکتۀ ديگري که در سيرۀ اهل‌بيت (علیهم السلام) به چشم مي‌خورَد، لزوم حفظ فاصله از برخي بيماران است. رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فرمود: «به جذاميان خيلي منگريد و چون با آنان سخن مي‌گوييد، بايد ميان شما و آنها به‌اندازۀ بند نيزه فاصله باشد. (8)
گويا اين توصيه، به خاطر پرهيز از سرايت بيماري است و بر اين اساس، مي‌توان اين توصيه را نيز تعميم داد؛ يعني لزوم حفظ فاصله از بيمار، در همۀ بیماری‌های مسري و واگيردار. بااين‌حال، اهل‌بيت (علیهم السلام) گاهي نيز از باب تواضع، با افراد جذامي هم‌سفره مي‌شدند.(9)
پی نوشت:
1.مجلسی بحار الانوار، اسلامیه، 1363ش، تهران، ج 83 ص 337
2. تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم درر الکلم، محقق، رجائی، دارالکتاب الاسلامی، 1410ق، قم، ص 622
3.همان ص 626
4. حرّ عاملی، وسائل الشيعة، موسسه آل البیت، 1409ق، قم، ج 17، ص 108 باب 10.
5.مالک بن انس، الموطأ، بیروت، ج 2، ص 898، باب ما جاء في الطاعون، حديث 22
6.تاریخ طبری دارالتراث، 1387ق، بیروت، ج 4 ص 62
7.حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 2 ص 429-430
8.صالحی شامی، سبل الهدی والرشاد فی سیرة خیر العباد، دارالکتب العلمیه، 1414ق، بیروت، ج 12 ص 171
9.کلینی، اصول کافی، اسلامیه، 1362ش، تهران،ج 2، ص 123، حديث 8
http://askdin.com/comment/1042157#comment-1042157