پرسش: مادر من ضعیف است و نیاز به مراقبت دارد. من و برادرانم هر شب یکی پیش مادرمان می مانیم ولی همسر من راضی به اینکار نیست. وظیفه ی من چیست؟ آیا زن همواره باید فرمانبردار شوهر باشد؟
پاسخ: از نظر شرعی بدون رضایت و اجازه همسر جایز نیست از منزل خارج شده و منزل مادر بروید. (۱)
این حکم شرعی مسئله بود. اما به لحاظ اخلاقی، نگرانی و دلسوزی شما خواهر محترم نسبت به مادرتان قابل تحسین است و همین که نیت کمک کردن دارید و احسان به مادر را وظیفه ی خودتان می دانید، مأجور خواهید بود ان شاالله. خداوند به دلیل اینکه برای خانمها وظیفه ی دیگری در منزل همسرشان تدارک دیده و آنها را در قبال همسرشان موظف به اطاعت نموده، پس در صورتِ تعارض، وظایف دیگری که در آن اختلال ایجاد کند، مثل نگهداری از والدین را از عهده ی آنها برداشته است. نمی شود کسی را همزمان به دو کاری که با هم تعارض دارند، مکلف کرد و این از پروردگار حکیم قبیح است. پس اگر مرجع تقلید به زن اجازه نداده که بدون اجازه ی همسرش از منزل خارج شود، قاعدتا تا این اجازه را نداشته باشد، وظیفه ی دیگری هم نخواهد داشت. این یک مسئله ی بدیهی ست.
اگر همسر شما به دلیلی راضی به اینکار نیست، اولا تلاش کنید با محبت و صحبت، بدون ایجاد تنش و ناراحتی، ایشان را راضی کنید. به هرحال همسر شما باید توجه داشته باشد که اگر قرار است صرفا طبق حکم شرعی زندگی اداره شده و اخلاق را کنار بگذارید، پس نمی تواند از شما انتظار داشته باشد وظایف خانه داری یا نگهداری از فرزندان را هم انجام دهید. چون طبق احکام شرعی این وظایف برای خانمها واجب نیست. و اگر قرار است اخلاق و محبت در زندگی حاکم باشد، پس ایشان هم باید شرایط شما را درک کرده و اجازه دهد که وظایف فرزندی تان را در قبال مادرتان انجام دهید.
اما اگر به دلايلی در نهایت ایشان راضی نشد، بدون ناراحتی با خانواده تان مطرح کنید. برادرانتان باید درک کنند که شما همسر دارید و اطاعت از او بر شما واجب است. و در کنار تمام اینها سعی کنید محبت و احسان به مادر را که بسیار مهم است، در زمان هایی که در کنار ایشان هستید به بهترین وجه انجام دهید.
اما در مورد حقوق زن در خانواده، توجه بفرمایید که خداوند به هیچ وجه زن را غلام حلقه به گوش مرد قرار نداده. هر خانمی که چنین تصوری داشته باشد، به طور قطع از حقوقش آگاهی کافی نداشته و نسبت به الطافی که خداوند به جنس زن داشته، اطلاعات کافی ندارد.
در این مورد می توانید کتاب «نظام حقوق زن در اسلام» از شهید مطهری که به صورت خیلی ساده و روان و قابل فهم برای عموم نوشته شده را مطالعه بفرمایید. اما صرفا به طور اجمال به مطالب زیر توجه بفرمایید:
۱. خداوند زن و مرد را آفریده و بنا به حکمت، برای هر کدام وظایفی را در نظر گرفته تا در کنار هم به کمال و سعادت برسند. هر کسی برای انجام دادن وظیفه ای که به او محول شده، نیازمند ابزارهایی ست. برای مثال نجار نیاز به اره و میخ دارد؛ و پزشک نیازمند ابزار و دستگاه های پزشکی ست. نمی توان چون ابزارهای پزشکی در نظر افراد معمولی با ارزشتر هستند، پس به نجار دستگاه اکوکاردیوگرافی بدهید و از او توقع داشته باشید برایتان میز و مبل بسازد. همانطور که پزشک با میخ و تخته نمی تواند بیماری را تشخیص داده یا راهکار درمان ارائه کند.
۲. خانواده برای رسیدن به رشد و تعالی نیاز به مدیر دارد. خداوند مدیریت خانواده را به مرد سپرده و این یک وظیفه است، نه حق. وظیفه کاری ست که برای انجام دادن آن باید تمام توانتان را به کار گرفته و اگر جایی کاهلی به خرج داده و یا مصلحت را در نظر نگیرید، مورد مواخذه قرار خواهید گرفت.
۳. اگر قرار باشد که مرد تدبیرِ خانواده را در نظر گرفته، تمام افراد را به مسیر درست هدایت کرده و مسئولیتش را به نحو احسن به انجام رساند، باید ابزاری در اختیار داشته و دیگران تحت فرمانش باشند. به همین دلیل هم زن در یک سری مسائل مانند بیرون رفتن از منزل، موظف به اطاعت از همسرش شده.
۴. لطفا با سوگیری به مسئله نگاه نکنید. مدیریت منزل یک وظیفه است. همسر شما باید برای اجازه دادن یا ندادن برای اینکار تمام جوانب و حواشیِ آن را در نظر گرفته و بهترین تصمیم را برای خانواده بگیرد. این یک مسئولیت مهم است. اگر ایشان صرفا راحتی خودش را در نظر گرفته و به مسائل دیگر توجه نکند، قطعا مواخذه خواهد شد. همانطوری که اگر بدون توجه و بررسی کافی اجازه بدهد و بعدا مشکلی در این رابطه برای خانواده به وجود بیاید، ایشان مسئولِ مستقیم مشکل بوده و باز هم در دادگاه عدل الهی محاکمه خواهد شد.
در نتیجه کارخانه ای که در آن مدیر ضعیف عمل کرده و کارکنان از او حرف شنوی نداشته باشند، هرگز به سوددهی نخواهد رسید و دیر یا زود ورشکسته می شود.
ضمن اینکه «احسان کردن» با «نگهداری و مراقبت» متفاوت است. وظیفه ی نگهداری از والدین در شرایطی که دخترِ خانواده وظیفه ی واجب دیگری به عهده داشته باشد، قاعدتا از دوش او برداشته می شود. این کاملا واضح و بدیهی ست. از موجود حکیم بعید است که دو وظیفه ی متعارض را به طور همزمان به عهده ی کسی بگذارد. شاید من در پست قبلی درست مفهوم را نرساندم (که اصلاح شد). منظور در شرایط اضطرار و در زمانِ تعارضِ احکام است که این وظیفه ی دوم، یعنی نگهداری از والدین از عهده ی دختران برداشته می شود، آنهم به دلیلِ حکمِ مرجع تقلید ایشان. وگرنه در شرایط عادی این وظیفه به عهده ی تمام فرزندان اعم از دختر و پسر می باشد.
در حقیقت در این شرایط باید ابتدا نظر مرجع تقلید فرد پرسیده و وظیفه ی اخلاقی، طبق حکم شرعی بیان می شود. مرجع تقلید شما، حق همسر را بر نگهداری از والدین مقدم شمرده و فرموده «ایشان بدون اجازه ی همسر نمی تواند از منزل خارج شده و به منزل مادر برود». پس شما به لحاظ شرعی، وظیفه ی واجبی در نگهداری مادر ندارد؛ ولی وظیفه ی احسان و محبت به مادر، به هر اندازه ای که در توانش باشد همچنان باقی ست. مثلا ممکن است همسرتان روزها را مشکلی نداشته باشد، ولی شب ماندن را دوست نداشته باشد که در اینصورت وظیفه دارید روزها در خدمت مادر باشید.
پی نوشت:
۱. استفتا از دفتر آیه الله مکارم در قم
http://askdin.com/comment/1038735#comment-1038735