پرسش: من یک معلم و از یک خانواده سطح پایین از لحاظ درآمد هستم و همسرم از خانواده متمولی است. در این چند سال که ازدواج کرده ام هیچ گاه نخواستم از پدرخانمم کمک بگیرم. اما خانمم توقع بیشتری ازنظر درآمد از من دارد و پدر و مادرم نیز به کمک مالی ام نیاز دارند که تنها با داشتن شغل دوم می توانم جوابگو باشم. اکنون تصمیم جدی دارم که مسیر تقرب به خداوند را طی کنم. آیا با مشغله هایی که شغل آزاد دارد می توانم در تزکیه موفق باشم؟ رضایت خداوند در چیست؟
پاسخ: اینکه دغدغه امور معنوی و مادی زندگی تان را دارید نشان از مسئولیت پذیری و تلاش مندی شما دارد. ان شا الله در مسیر کسب توفیقات معنوی و موفقیت های مادی مشمول عنایت خداوند و نعمت های او قرار بگیرید.
اینکه به طور مشخص رضایت خداوند در انتخاب کدام مسیر است بستگی به عوامل مختلفی از جمله نیت شما و نوع ورود و ادامه هر کدام از این دو مسیر دارد. ضمن اینکه ممکن است بتوان به الگویی متعادل و متشکل از هر دو رسید و آن را پیشنهاد نمود.
بنابراین چند نکته در پاسخ به سوال شما ذکر میشود که برای تصمیم گیری به شما کمک خواهد کرد.
همانطوری که گفتید خانواده همسر شما از نظر مالی کمی با شما اختلاف طبقاتی دارند. بنابراین اینکه به همسری شما در آمده اند نشان می دهد هدف ایشان از ازدواج با شما رسیدن به مسائل مادی نبوده است و خصوصیات دیگری از شما نظر ایشان را جلب نموده است که احتمالا تعهد مذهبی و امور اخلاقی از جمله آنها بوده است. بنابراین اکنون نیز همین اولویت ها برای او مطرح است.
فعالیت مادی و اقتصادی به خودی خود قابل ارزشگذاری و قضاوت مثبت و منفی نیست. بلکه هدف از آن و محل مصرف آورده های آن است که ارزش و یا ضد ارزش بودن آن را مشخص میکند. در روایتی آمده است:
«قَالَ رَجُلٌ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام وَ اللَّهِ إِنَّا لَنَطْلُبُ الدُّنْيَا وَ نُحِبُّ أَنْ نُؤْتَاهَا فَقَالَ تُحِبُّ أَنْ تَصْنَعَ بِهَا مَا ذَا قَالَ أَعُودُ بِهَا عَلَى نَفْسِي وَ عِيَالِي وَ أَصِلُ بِهَا وَ أَتَصَدَّقُ بِهَا وَ أَحُجُ وَ أَعْتَمِرُ فَقَالَ علیه السلام لَيْسَ هَذَا طَلَبَ الدُّنْيَا هَذَا طَلَبُ الْآخِرَةِ؛ مردی به امام صادق(علیه السلام) گفت به خدا سوگند ما دنیادوست هستیم و به دنبال رسیدن به آن هستیم. امام فرمود: دوست داری به دنیا برسی تا با آن چه کار کنی؟ آن مرد پاسخ داد: تا به وضعیت زندگی خودم و خانواده ام رسیدگی کنم و به وسیله آن صله ارحام انجام دهم و صدقه بدهم و به حج و عمره بروم. حضرت فرمود: این دنیا طلبی نیست. آخرت طلبی است.»(1)
بدون شک حرص و زیاده طلبی با سیر و سلوک معنوی و خودسازی اخلاقی در تنافی است. اما اگر شرایط پدر و مادر و همسرتان اقتضا میکند که برای رسیدن به حد کفاف و زندگی در حد و شان اجتماعی تان شغل دوم داشته باشید به عنوان یک هدف مشروع میتواند در کنار تزکیه نفس قرار گیرد. اما برای اینکه آسیبی به اهداف معنوی تان نزند باید یک سری نکات را رعایت کنید:
همانطوری که هدفتان در ابتدا تامین نیازهای ضروری پدر و مادر و همسرتان است در ادامه نیز همین هدف را داشته باشید و دچار غفلت و مال اندوزی و حرص نشوید.
در محیط کاری جدید رعایت حرام و حلال الهی را به صورت جدی داشته باشید.
شغل دوم تمام باقیمانده وقت شما را به خود اختصاص ندهد و زمانی برای خلوت و عبادت داشته باشید.
پی نوشت:
1. کلینی، محمد بن یعقوب(329 ق)، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج5، ص72.