پرسش: همیشه به ما گفته میشود که چگونه و خداوند ما را حفظ کند. اما کودکانی را می بینیم که در جنگ و یا قحطی از بین می روند در حالی که یاوری جز خداوند نداشته اند. اگر هم بپرسیم که چرا این گونه می شود جواب می دهند که انسان مختار است و استکبار این بلا را بر سر آنها آورده است. سول من این است که از کجا معلوم همان قدرت های استکباری من را نابود نکنند با وجود اینکه توکل هم دارم؟
پاسخ: برای اینکه بتوان ابهام و اشکالی که در پرسش خود مطرح کرده اید را حل نمود باید حقیقت توکل و آثار آن را بهتر بشناسیم. درباره توکل در قرآن کریم آمده است:
«وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرا؛ هر كس بر خدا توكّل كند، كفايت امرش را مىكند خداوند فرمان خود را به انجام مىرساند و خدا براى هر چيزى اندازهاى قرار داده است!»(1)
در این آیه شریفه به آنچه باعث آرامش فرد متوکل می شود اشاره شده است و آن هم راستایی اراده او با اراده خداوند است. فرد متوکل به بینش عمیقی از حکمت و قدرت الهی دست پیدا کرده است. شخص متوکل میداند فرمان الهی که مطابق با حکمت و مصلحت است محقق خواهد شد. بنابراین خود را تسلیم او و امورش را تفویض به او میکند. در چنین شرایطی خداوند او را کفایت و مدیریت میکند و او نیز از آنچه بر او پیشامد میکند خرسند است. بنابراین توکل محصولی فراتر از رفاه و سلامتی دنیوی به دنبال دارد. توکل تنها تضمین کننده رفاه دنیوی و زنده ماندن نیست بلکه تضمین میکند که آنچه به بنده می رسد به خیر و صلاح او باشد. ولی خیر و صلاح تنها در محدوده نعمت های دنیوی تعریف نمی شود. حیات انسان محدود به دنیا نیست و در گستره وسیعی که شامل دنیا و آخرت است تعریف میشود. بنابراین شکست و موفقیت و خوشبختی و بدبختی انسان باید در مجموع زندگی دنیوی و اخروی او دیده شود. علاوه بر اینکه عوامل موفقیت منحصر در توکل نیست و تلاش هم به عنوان یک ضرورت در کنار توکل نقش آفرینی میکند.
حضرت سید الشهدا(علیه السلام) از بالاترین درجات توکل و تعبّد برخوردار بود اما توکل ایشان این توقع را در او ایجاد نکرد که در طول زندگی هیچ تهدید مادی و دنیوی متوجه او نشود. اما این امید و اطمینان را در ایشان ایجاد نمود که آنچه در مسیر زندگی شان قرار می گیرد همه به مصلحت و خیر منتهی شود. به همین خاطر هم در اوج مصیبت های روز عاشورا ایمان به هدف و اطمینان به سعادت در ایشان موج می زد.
پی نوشت: