سؤال:
پسر 5 سالة من مدتی است که هنگامی که جایی نشسته و یا موقع تماشای کارتون، با اندام جنسی‌اش بازی می کند. در اکثر موارد پس از تذکر، دستش را برمی‌دارد اما دوباره در شرایط دیگری این کار را انجام می‌دهد. تذکر من و مادرش به او جدی اما بدون عصبانیت است و سعی می‌کنیم زیاد حساسیت نشان ندهیم که کنجکاو شود. نکته‌ای که بیشتر مرا نگران کرده این است که در هنگام انجام این عمل، آلت جنسی او تغییر حالت می‌دهد. لطفا راهنمایی فرمایید.
پاسخ:
والد محترم! وقتي بچه ها دنياي بيروني خود را كشف مي كنند نسبت به اعضاي خصوصي بدن خود يا بدن همجنس و يا غير همجنس خود نيز به طور طبيعي كنجكاو مي شوند. اين كنجكاوي جنسي در كودكا ن طبيعي است و بيشتر والدين هنگام رويارويي با آن براي اولين بار مي فهمند كه واقعا بايد براي رفتار فرزند خود حدودي را تنظيم كنند تا بداند از نظر اجتماعي كدام يك از رفتار هاي او در خصوص مسائل جنسي قابل قبول است. با ذكر اين مقدمه كوتاه شايسته است در اين زمينه نكاتي بيان گردد تا فضاي روشنتري از بحث داشته باشيد.
اولاً : تصوري كه كودك از دستكاري و يا نگاه كردن به آلت جنسي كودك ديگر دارد با تصور بزرگتر ها از اين مسئله تفاوت زيادي دارد. اين رفتارها بيش از آنكه جنبه جنسي داشته باشد، جنبه كنجكاوي دارد. دستكاري آلت تناسلي و كنجكاوي فرزندان براي شناخت اين عضو از بدن را بايد از مقوله مسايل جنسي جدا نمود. معمولاً اين گونه رفتارها، از ديد كودكي در سن و سالي كه بدان اشاره نموديد جنبه اخلاقي ندارد؛ لذا هر گونه برخورد نسنجيده اي ممكن است سبب گيجي او شده و موجبات احساس گناه و افسردگي وي را فراهم سازد. مهمتر از همه اينكه ممكن است پس از آن براي پرسش ها و ابهام هاي جنسي خود به ديگراني مراجعه كند كه يا به دليل ناآگاهي و يا غرض ورزي ، اطلاعات نادرستي در زمينه مسائل جنسي به او منتقل نمايند كه درنتيجه آن در آينده وي را با مشكلاتي مواجه خواهد ساخت.(البته اين رفتار ها چنانچه كنترل نشود مي تواند زمينه انحراف جنسي كودك را در آينده فراهم سازد پس بايد با بكار گيري روش ها مناسب سعي در تغيير رفتار كودك داشته باشيد). در مورد فرزند شما به نظر می رسد این کار تبدیل به یک عادت شده است ولی نباید از روش کلامی مانع آن شوید زیرا حساسیت او برانگیخته خواهد شد و فقط حواسپرتی است که بهترین روش است.
ثانياً : ارتباط برقرار كردن والدين با فرزندان خود در مورد مسايل جنسي از جمله وظايف تربيتي والدين است كه شايسته است در برقراري و حفظ آن جهت جلوگيري از زمينه بسياري از انحرافات و گناه ها كوشيد. نگاه ضد اخلاقي برخي والدين به اين مسأله و برخورد شديد و خشن آنها پيامدهاي نامطلوبي را به ارمغان خواهد آورد ؛ زيرا چنين موضوعي روان شناختي را تبديل به موضوعي اخلاقي كرده و كودك را حسّاس تر نموده و باعث تثبيت وي در عمل مورد نظر مي گردد.
ثالثا: در بيان نكاتي كه در زمينه مسائل جنسي لازم است به كودك انتقال پيدا كند، بايد از روش هاي غير مستقيم استفاده كرد و كمتر به روش هاي مستقيم متوسل شد.
اکنون چه بايد كرد:
1. ممكن است مهمترين دليل چنين رفتاري از سوي كودكي در سنيني كه بدان اشاره نموديد، كنجكاوي وي براي آشنايي با اعضاي بدن خود باشد كه از نوپايي در كودكان وجود داشته و در حدود سنين 2 تا 4 سالگي و بعضا تا 5 سالگی در قالب دستكاري و در سنين بالاتر درقالب دكتر بازي و ... خود را نشان مي دهد، بنابراين در چنين زماني هول نشويد، او را سرزنش نكنيد،از تنبيه كودك پرهيز كنيد، تنها كاري كه شما بايد در چنين موقعيتي بايد انجام دهيد اين است كه به گونه اي برنامه ريزي كنيد كه او ديگر در چنين موقعيتي قرار نگيرد.
2. معمولاً اين گونه رفتار از سوي كودك ؛ بيشتر جنبه شناختي دارد نه جنسي و اخلاقي و اگر خداي ناكرده استمرار يابد، ممكن است به جهت فشارهاي روحي در محيط خانواده و ... باشد كه كودك مي خواهد از اين طريق خود را به آرامش برساند، بنابراين والدين كودك بايد محيطي آرام و سرشار از صميميت براي او ايجاد كنند.
3. بهتر است به او شلواري بپوشانيد كه محکم تر باشد و دست بردن در آن بسیار سخت باشد( به عنوان مثال شلواري كه داراي كمربند و يا داراي تكمه محكم است براي اين كار مناسب است)
4. یک بار به كودك خود آموزش دهيد كه بدن او خصوصي است و ديگران حق دست ورزي با برخي از اعضا او را ندارد.( بهتر است براي بيان اين نكته از شيوه هاي غير مستقيم استفاده كنيد)
5. هيچ گاه به صورت مستقيم با اين رفتار كودك مقابله نكنيد؛ چرا كه گاهي توجه بيش از حد والدين به رفتار نادرست كودك موجب نهادينه شدن آن رفتار در كودك مي شود. در حالي كه اگر والدين با كمي صبر و حوصله نسبت به رفتار كودك بي تفاوت بودند، رفتار كودك خود به خود و با گذشت زمان از بين مي رفت.
6. زماني كه او چنين رفتاري را انجام مي دهد، از تغافل استفاده كنيد. يعني در برابر رفتار او هيچ عكس العملي نشان ندهيد. نه رفتار او را تائيد كنيد نه رد؛ تنها كاري كه بايد انجام دهيد اين است كه رفتار او را ناديده بگيريد. همانطور كه در بالا بيان شد در اغلب موارد چنين رفتارهايي از روي كنجكاوي از كودك سر مي زند و در اكثر موارد چنانچه از سوي والدين ناديده گرفته شود (البته لازم است والدين به صورت غير مستقيم رفتار كودك خود را كنترل كنند) با گذشت زمان خود به خود به فراموشي سپرده مي شود.
نكته پاياني خواهشمنديم از طريق نگراني هاي مختلفي كه زاييده ترس از چنين موضوعي مي باشد ناخواسته مسيري مخالف را در تربيت جنسي كودك نپيماييد؛ زيرا هر گونه كم حوصلگي و اقدام عجولانه در اين زمينه آسيب زا خواهد بود.