پرسش:
من دانش آموز سال آخر رشته تجربی هستم. چون درسم خوب است و سهمیه جانبازی دارم، اطرافیانم تشویقم می کنند که به سراغ رشته های معروف علوم پزشکی بروم. زیرا رشته های علوم پزشکی بازار کار خوبی دارند. از سوی دیگر خودم به ریاضیّات خیلی علاقه دارم. خیلی آرمان گرا هستم. دوست دارم در آینده در رشته ی خودم پژوهشگر یا دانشمند شوم. حل مسائل ریاضی و اثبات آنها احساس فوق العاده خوبی به من می دهد. شما بگویید کدام راه را انتخاب کنم.
پاسخ:
انتخاب رشته کنکور در جامعه ما، جزء اولین انتخاب هایِ مهمّ در دوره نوجوانی می باشد. اگر رشته کنکور بدون اطلاعات و آگاهیِ کافی انجام شود، پیامدهای متعددی در زندگیِ فرد خواهد داشت. از جمله این پیامدها می توان به بی علاقگی در تحصیل در دانشگاه، احساس ناکارآمدی، عدم رضایت شغلی و افسردگی اشاره کرد.
متأسفانه عده زیادی از داوطلبان کنکور، تنها می خواهند در دانشگاه پذیرفته شوند و به ماهیت رشته ای که در آن قبول می شوند توجهی ندارند. عده ای از داوطلبان بدون توجه به علاقه واقعی شان، تحت تأثیر فشار موجود در جامعه برای برخی رشته ها یا فشار خانواده، رشته کنکورشان را انتخاب می کنند. این عده پس از مدتی تحصیل، از رشته خود مأیوس می شوند و احساس می کنند وقت شان را تلف کرده اند. انتخاب رشته صحیح، باید با آگاهی از علایق، در نظر گرفتنِ توانایی ها و بازار کارِ رشته ها صورت گیرد.
یکی از عوامل مهم در انتخاب رشته، علاقه فرد است. کسی که به رشته خود علاقه دارد، با تلاش بیشتری درس می خواند و سختی های مسیر پیشرفت را با دل و جان تحمل می کند. البته علاقه به تنهایی کافی نیست و باید توانمندی های فرد نیز در نظر گرفته شود.
در کنار در نظرگرفتن علاقه و توانمندی، شناختِ کافی از رشته تحصیلی، شرط دیگر موفقیت در آینده است. عده ای از داوطلبان کنکور، شناختی از رشته خود ندارند. فردی که تنها برخوردش با رشته پزشکی، زمان هایی بوده که بیمار می شده و برای درمان به پزشک مراجعه می کرده و کسی که تنها تصویری که از یک وکیل دارد، تصویری است که در فیلم های سینمایی به نمایش گذاشته می شود، شناخت کافی از رشته شان ندارند. تعدادی از این گونه افراد مجبور به تغییر رشته یا انصراف از تحصیل می شوند. تعدادی دیگر نیز پس از فارغ التحصیل شدن، آینده شغلیِ مبهمی در انتظارشان می باشد.
مؤلّفه بعدی در انتخاب رشته، توجه به بازار کار است. گاهی افرادی که علاقه زیادی به رشته خود دارند، پس از فارغ التحصیل شدن می فهمند که رشته شان، بازار کار مناسبی ندارد. به همین خاطر دچار یأس و ناامیدی می شوند و به شغل های دیگری می پردازند.
با توجه به مطالبی که در قالب سؤال عنوان کردید، به نظر می رسد شما شناخت چندانی از علایق خود ندارید. در سؤال خود گفته اید:«دوست دارم در آینده در رشته ی خودم پژوهشگر یا دانشمند شوم». دانشمند یا پژوهشگر، عنوان های معیّنی در رتبه های تحصیلیِ دانشگاه نمی باشند. در دانشگاه ها و مراکز علمی، به افراد خاصّیْ «پژوهشگر یا دانشمند» گفته نمی شود و این عنوان ها ضابطه مشخصی ندارند و هر فردی می تواند به میل خود این عنوان ها را به هر فردی که دوست دارد اطلاق کند. در مورد رشته ریاضی هم باید بگویم: در ایران این رشتهْ مهجور و ناشناخته می باشد. در خارج از ایران، در بیشتر رشته ها، تحصیل کرده های رشته ریاضی و گرایش های مختلف آن، به روند پژوهش و تحقیق کمک می کنند. به عنوان مثال در رشته روانشناسی، تحلیل های آماریْ بخشی مهم از یک پژوهش می باشند. این تحلیل ها با کمک فردی متخصص در گرایش آمار ممکن است. اما در ایران که پژوهش در بیشتر رشته ها جایگاهی ندارد، فارغ التحصیلانِ گرایش های ریاضی باید به عنوان مدرّس در دانشگاه، دبیرستان یا مؤسسّات خصوصی مشغول به کار شوند. مدتی پیش یک مجری سرشناس در برنامه تلویزیونی اعلام کرد که از 150 دانشجوی ریاضی دانشگاه صنعتیِ شریف، فقط یک نفر در ایران مانده و بقیه به خارج از ایران مهاجرت کرده اند. این یک واقعیت است. آیا این 149 نفر که مهاجرت کرده اند، در ایران نمی توانستند مسأله های ریاضی را حلّ و اثبات کنند؟ خیر؛ پس چرا این عده عطای وطن را به لقایش بخشیدند؟
توصیه اکید می کنم که هر چه زودتر به یک مشاور تحصیلی به صورت حضوری مراجعه نمایید و از او بخواهید ابتدا علایق شما را با آزمونی معتبر به صورتی علمی مشخص کند؛ استعدادها و توانمندی های شما را معین نماید و به شما در انتخاب رشته دانشگاهی کمک کند. پس از مشخص شدنِ علاقه واقعی تان، با مطالعه منابع معتبر و مشورت با افراد خبره، اطلاعات خود را از رشته ای که علاقه دارید بالا ببرید تا بتوانید رشته مناسبی انتخاب کنید.