پرسش:
در برخی روایات خداوند فرموده: «من در ذهن بنده خود هستم، اگر مرا دوست داشت من هم او را دوست دارم، و اگر به من گمان بد برد من هم همان گمان را نسبت او دارم»؛ اما این روایت با روایات دیگر نمی سازد، مانند داستانی که از حضرت موسی(علیه السلام) نقل شده که جوانی به ایشان گفت از خدا بدم می آید، اما وقتی حضرت حرف های جوان را به خدا گفت، خداوند فرمود: «او ما را دوست ندارد ولی من او را دوست دارم».
من ممکن است به خاطر دلیلی اشتباه از خدا متنفر باشم ولی خدا که علم به همه چی دارد چرا باید با من همان گونه رفتار کند؟
پاسخ:
این که محبت خدا به انسان به اندازه محبت انسان به خداوند باشد قطعا غلط است! محبت خدا به انسان کجا و محبت انسان به خدا کجا! حتی کامل ترین انسان ها هم نمی توانند خدا را به اندازه ای که او آنها را دوست دارد، دوست داشته باشند.
بنابراین اگر کسی از روی جهالت نسبت به خداوند بی مهر بشود، اینطور نیست که خداوند هم نسبت به او محبت نداشته باشد، البته نکته ای که در این میان مهم است این است که محبت خداوند از سنخ احساسات نیست بلکه از سنخ رفتار است؛ چون احساسات یعنی رفتار خداوند است که متصف به محبت و غیر آن میشود، نه اینکه ذات خداوند نسبت به شخص تفاوت کند.
اما روایتی که اشاره فرموده اید، اصلش این است:
امام رضا(علیه السلام): «أَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ بِي إِنْ خَيْراً فَخَيْراً وَ إِنْ شَرّاً فَشَرّاً»؛ گمان خويش را به خداوند نيكو كن زيرا خداوند عزّ و جلّ می فرمايد: من همراه گمان بنده ام می باشم، اگر گمان نيك به من دارد من همان گمان نیک را در حق او محقق می سازم و چنانچه گمان بد دارد من نيز مطابق انديشه اش در باره او رفتار می كنم.(1)
خب با دیدن متن این روایت روشن میشود که این به محبت ارتباطی ندارد، بلکه به نوع رفتار خداوند ارتباط دارد. می گوید خداوند متناسب با توقع و انتظار انسان از خدا رفتار میکند، اگر به خداوند خوش بین بوده و انتظار خیر داشته باشید خداوند همان را که از خدا توقع دارید برای شما رقم می زند، و اگر بد بین باشید هم همان را رقم میزند.
و البته این هم یک مقتضی است نه این که علت تامّه باشد، یعنی اینطور نیست که اگر کسی فقط به خداوند خوش گمان باشد اما در راه رسیدن به آرمان هایش هیچ تلاشی نکند، خداوند تحقق آرمان هایش را برای او رقم بزند.
در هر صورت خداوند آنچنان بندگان گنهکارش را دوست می دارد که امام باقر(علیه السلام) می فرمایند: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَک وَ تَعَالَی أَشَدُّ فَرَحاً بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ مِنْ رَجُلٍ أَضَلَّ رَاحِلَتَه»؛ خوشحالی خدا به سبب توبه بنده اش از خوشحالی کسی که زاد و توشه گمشده خود را پیدا می کند بیشتر است.(2)
پی نوشت ها:
- کلینی، محمد، الكافي، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ چهارم، 1407ق، ج2، ص72
- همان، ج2، ص435
http://askdin.com/comment/1033217#comment-1033217