تفاوت در برخورد خداوند با گناهکاران در شرایط یکسان

پرسش:

  آیا خداوند همیشه با ظالمان مدارا می کند؟چرا گناه بعضی ،در شرایط یکسان ، سریع تر مورد عقاب قرار می گیرد و کسی که مکررا در حال تکرار آن گناه است شرایطی به مراتب راحت تر از دیگران دارد؟چه بسا توبه چنین فردی بسیار بیشتر ارج نهاده شود،آیا این دور از عدالت نیست؟

 پاسخ:
پیش از پاسخ بدین سوال لازم است به نکاتی توجه داشته باشیم.

نخست. خداوند متعال، کار بیهوده و ظالمانه انجام نمیدهد.
مهمترین مسئله ای که در همه ابعاد تکوین و تشریع ناظر به خداوند لازم است مورد توجه قرار بگیرد، توجه به حکمت و عدل الهی است. خداوند، حکیم است و حکیم، موجودی است که کارهایش را بدون هدف و بدون جهت انجام نمیدهد. به همین جهت، هر کاری که از خداوند صادر میشود چه تشریع حکمی باشد و چه خلق کردن و چه هر کار دیگر، همگی از این دو اصل مهم تبعیت میکند: حکمت آمیز بودن و عدالت و ظالمانه نبودن.

دوم. برخی از خطاهای انسان دارای اهمیت بیشتری نسبت به خطاهای دیگر هست.
کارهایی که از انسان صادر میشود، همگی به یک صورت و با یک سری و یک طیف نتایج و ثمرات مشابه نیست. برخی از کارهای انسان، از اهمیت و تاثیرگذاری بیشتری نسبت به کارهای دیگر برخوردار است. به عنوان مثال، زشتی کار کاسبی که برای منفعت مادی بیشتر خود، دروغی میگوید و جنس خود را قدری گرانتر جلوه میدهد، با کار همین شخص وقتی با غیبت و سخن چینی و تهمت، به دنبال از بین بردن دوستی و مودت و پیوند بین یک زن و شوهر است در یک حد و اندازه نیست. هیچگاه، اشتباهی که امنیت مالی و اخلاقی یک گروه را از بین میبرد، قابل مقایسه با یک خطای مربوط به خود فرد نیست. بنابراین گناهان و خطاهای انسان را نباید با یک دید نگاه کرد و تفاوتی بین آنها قائل نشد. به همین جهت، برخورد خداوند با این خطاها نیز یکسان نخواهد بود. برخی که اهمیت بیشتری دارد از مجازات متفاوتی نسبت به بقیه برخوردار خواهد بود. مثلا برخوردی که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) با کافران در روز فتح مکه داشت، یکسان نبود. برخی به هیچ وجه بخشیده نشدند و برخی بخشیده شدند. کسانی که علیه شخصیت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) به عنوان یک شخصیت حقوقی و کاریزما فعالیت داشتند و در تخریب ایشان کوشش داشتند اصلا بخشیده نشدند. گناه این افراد را نمیتوان حتی با کسانی که در جنگهای مشرکین علیه مسلمانان به عنوان یک سرباز حضور داشتند مقایسه کرد.

گاهی نیز این تفاوت به واسطه گناهانی است که نتیجه و ثمره وضعی دارند. یعنی علاوه بر مجازات اخروی، یک سری نتایج و عواقب دنیایی نیز متوجه مرتکبان آنها میشود. مثلا ظلم به والدین و عاق شدن، علاوه بر عذاب اخروی باعث فقر و سختی جان دادن میشود. چنانکه در روایتی از امام صادق (علیه السلام) بدین مسئله اشاره شده است. ایشان در این مورد میفرماید:

«کسی که بخواهد خداوند سختیهای جان دادن را بر او آسان فرماید، پس صله رحم کند و به والدین نیکی نماید؛ چون چنین کرد، خداوند سختیهای مرگ را بر او آسان می فرماید و هیچ وقت مبتلا به تهیدستی نخواهد شد»(1)

سوم. گاهی اوقات، مجازات سریع دنیوی، لطفی در حق فرد خطاکار است.
این نیز نکته مهمی در برخورد با مجرمان مختلف است. گذشته از جرمی که روی میدهد، گاهی اوقات خود فرد در مجازاتی که توسط حاکم و قانون گذار گذارده میشود متفاوت است. این تفاوت میتواند از جهت سرعت، کیفیت یا حتی مقدار باشد. بنابراین گاهی خداوند به واسطه اینکه این خطاکار، مومن است و خداوند را دوست دارد ولی خطا کرده است، او را به بلائی در دنیا مبتلا میکند تا آن خطا برایش باقی نماند. چنانکه در روایات، یکی از فلسفه های بلاها بخشش گناهان ذکر شده است. در روایتی از امام صادق(علیه السلام) نیز ذکر شده است:
«هرگاه خداوند برای بنده ای که گناهی را انجام داده، اراده خیر کند، بعد از گناه او را به بلایی مبتلا میکند تا یاد استغفار بیفتد...»(2).

همچنین با عقوبت دنیوی که نسبت به عذاب اخروی اصلا قابل مقایسه نیست، خداوند بنده مومن خطاکارش را هوشیار میکند تا دوباره مرتکب آن خطا نشود. در قران کریم نیز بیان شده است:
"وَلَنُذِيقَنَّهُم مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَي‏ دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ"(3): به آنان از عذاب نزدیک(عذاب این دنیا) پیش از عذاب بزرگ می‌چشانیم شاید بازگردند.

با توجه به این نکات میتوان دلیل و فلسفه این تفاوت در برخورد با مجرمان و گناهکاران را متوجه شد. گاهی اوقات، به خاطر جرمی که صورت میگیرد، لازم است برخورد سریعتر و شدیدتری باشد.  گاهی اوقات، جرمی که صورت میگیرد، آثار وضعی و دنیوی دارد که در نتیجه فرد در همین دنیا نیز گرفتار میشود. گاهی اوقات، این برخورد لطفی در حق شخص است تا متوجه و هوشیار شود یا عقوبتش در همین دنیا باشد و از عذاب اخروی برهد.

 پی نوشتها:
1. طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دار الثقافه، 1414ق، ص432
2. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث، 1403ق، چاپ سوم، ج67، ص229
3. سوره سجده، آیه21.

http://askdin.com/comment/1032237#comment-1032237