پرسش:
رفتارهای درست و نادرست پس از طلاق را توضیح دهید و بگویید برای افرادی که طلاق گرفته اند، چه توصیه هایی دارید که به زندگیِ عادی خویش برگردند؟
پاسخ:
طلاق یکی از رویدادهایی است که فشار روانیِ (استرسِ) زیادی بر فرد وارد می کند؛ به گونه ای که در «مقیاسِ هُلمز- راهه»(1) برای ارزیابی دگرگونی‌های زندگی، بعد از فوت همسر با 100 امتیاز، طلاق با 73 امتیاز بیشترین فشار روانی را بر فرد وارد می سازد. طلاق متأسفانه باعث ایجاد آسیب های متعددی می شود که با یکدیگر ارتباط دارند. پژوهش های مختلفی نشان داده که زنان نسبت به مردان، بیشتر از مشکلاتِ مختلفِ پس از طلاق و آسیب های آن رنج می برند.
قبول دارم که زندگی برای زنان گاهی آن چنان سخت می شود که آنها عطای زندگی را بر لقای آن می بخشند. اما تنش ها، فشارها و بحران های موجود پس از طلاق برای زنان زیادی، شدید و غیرقابل تحمل می باشد. نگرانی های اقتصادی و بار مسؤولیّتِ مالیِ فرزندان باعث می شود که زنان مطلقه اضطراب و مشکلات روانشناختیِ زیادی را تجربه کنند. البته پیامدهای طلاق برای همه زنان، به یک اندازه نیست و ممکن است برخی زنان با توجه به شرایط زندگی (داشتن یا نداشتن فرزند، حمایت خانواده، شاغل بودن و غیره) با پیامدهای کمتر یا بیشتری مواجه باشند.
«از دست دادن حمایت‌های اجتماعی»، «منزوی شدن»، «کاهش روابط اجتماعی»، «عدم امنیت»، «طردشدن»،«بازخوردهای منفی دیگران»، «آزار جنسیتی» و... از آسیب‌هایی است که زنان بعد از طلاق در اجتماع تجربه می‌کنند.
جالب است بدانید زنانی که خواستار جدایی از همسران شان هستند، در مدتی که برای جدایی از شوهران شان اقدام می کنند، مواقع زیادی از مشورت با دوستان خود و خانم های دیگر که غالبا متأهل هستند بهره می برند. اما پس از جاری شدن طلاق، همین دوستان متأهل، به خانم مطلّقه به چشم تهدیدی برای زندگیِ مشترکِ خود نگاه می کنند و ارتباط شان را با او قطع می نمایند. این نگاه، باعث می شود زنان مطلقه، تنها و منزوی تر شوند و برای از بین بردن این مشکل، به دوستی با مردهای دیگر روی آورند.
طلاق آخرِ دنیا نیست. افرادی که طلاق می گیرند، باید راهکارهایی را به کار برند که شرایط زندگی شان را ارتقا بخشد و از برخی کارها پرهیز نمایند. در ادامه، رفتارهای نادرست و رفتارهای درست پس از طلاق را می آورم:
- واقعیت را انکار نکنید:
طلاق یک واقعیت است. اولین قدم برای کنارآمدن با این مسأله، پذیرشِ آن است. از واقعیت فرارکردن مشکلی را حلّ نمی کند. اگر همسر سابقتان ازدواج مجدّد کرده، با فکرکردن به مسائل غیرواقعی (مثلِ احتمال پشیمانی و برگشتنِ او) خودتان را آزار ندهید.
- خاطره بازی نکنید:
برای پذیرشِ یک رویداد تلخ، باید تا می توانید از یادآوریِ خاطره هایش خودداری نمایید. تا می توانید به مکان هایی که شما را به یاد گذشته می اندازد نروید و با دوستان مشترک تا مدتی معاشرت ننمایید. این کار به بهبود روحیّه زخم خورده تان کمک می کند.
- بدگویی نکنید:
شما و همسر سابق تان به دلایلی نتوانستید با یکدیگر زندگی کنید. این نباید باعث شود بعد از طلاق همه جا از او بدگویی نمایید. حقیقت این است که هر فردی مجموعه ای از ویژگی های بد و خوب را با هم داراست. پس از طلاق، منصفانه قضاوت کنید. اگر فرزند مشترکی دارید، در حضورش شخصیّت همسر سابق تان را تخریب نکنید.
- عجله در برقراریِ رابطه جدید نداشته باشید:
ما روانشناسان معتقدیم که پس از تمام شدنِ یک رابطه، باید مدتی سپری شود تا فرد دوباره آماده برقراریِ رابطه جدید گردد. برای ازدواجِ مجدّد عجله نکنید.
- در دنیای مجازی غرق نشوید:
برخی افراد برای فراموش کردنِ غم و غصه هایشان خود را در فضای مجازی غرق می کنند. این کار نه تنها کمکی به شما نمی کند؛ بلکه آسیب هایی برایتان به همراه دارد. پژوهش ها نشان داده فضای مجازی با همه مزایایی که دارد، باعث افزایش افسردگی افراد می شود.
- ارتباط مجازی برقرار نکنید:
وارد رابطه مجازی با جنس مخالف نشوید. این اقدام عجولانه احتمالِ آسیب دیدنِ شما را افزایش می دهد. هر آشناییِ شتابزده ای می تواند در آینده به شکستی دیگر و چند برابرشدنِ دردها و آسیب هایتان منجر شود.
- فرزندتان را فراموش نکنید:
تا می توانید نباید اجازه دهید طلاق بر روح و روان فرزندتان تأثیر منفی بگذارد. وظایفِ پدر و مادری را به بهترین صورت در حقّ فرزندتان انجام دهید. پس از طلاق، از فرزندتان برای خبرگرفتن از همسر سابق تان استفاده نکنید. این کار باعثِ اختلال در آرامشِ روح و روانِ کودک می شود.
- به مخدّرها پناه نبرید:
برای به دست آوردنِ آرامش و فراموش کردنِ غم و غصه ها به سیگار، موادّ مخدّر، آرام بخش ها و مشروبات الکلی پناه نبرید. این مواد شاید در ابتدا به شما آرامشی کاذب بدهند؛ اما پس از مدتی بدنِ شما به این موادّ عادت می کند و دیگر اثرِ تخدیریِ سابق را نخواهند داشت. اگر با افرادی که به این موادّ وابسته شده اند (به قول عامیانه معتاد شده اند) صحبت کنید، می بینید که دیگر هیچ وقت لذّت ابتدایی را نچشیده اند و برای دوری از خُماری به مصرف این موادّ ادامه می دهند. این راه پس از مدتی زندگیِ مصرف کننده را به ناکجاآباد می کشاند.
- از غصه خوردن به خاطر طلاق نترسید:
غم و غصه به خاطر جدایی و طلاق واکنشی طبیعی است. این غصه خوردن برای کاهش درد و بهبودی ضروری است. غصه خوردت به شما کمک می کند رابطه قبلی را کم کم به دست فراموشی سپارید و به زندگیِ عادّی برگردید. این غم و غصه نباید دائمی باشد؛ بلکه همان گونه که گفتم باید به تدریج کاهش یابد. اگر غم و غصه شما پس از طلاق به تدریج کم نشود، ممکن است به افسردگی دچار شده باشید. در این صورت حتما به یک روانشناسِ خبره مراجعه کنید.
- در مورد احساسات تان صحبت کنید:
احساسات خود را پنهان نسازید. با نگرش به درونِ خود، احساساتِ تان را بشناسید. سرکوب احساسات و بی توجهی به آنها بازگشت به زندگی را به تأخیر می اندازد.
در مورد احساسات خود با افرادی مطمئن حرف بزنید. این کار باعث می شود کمتر تنهایی را احساس کنید.
اگر می خواهید حالتان زودتر خوب شود، احساسات و افکاری که در ذهن دارید را بنویسید. بر اساس نظر نایدرهوفر(Neiderhoffer) و پنبیکر(Pennebaker) نوشتنِ تجربه های مملوّ از احساس به افراد کمک می کند افکار و احساسات تلخ را متوقف کنند و به این افکار و احساسات، چارچوب و شکلی معنادار بدهند و به تدریج به زندگیِ روزمرّه و ارتباطات اجتماعی شان برگردند. توجه داشته باشید که حتما باید به زبان ساده و غیرادبی احساسات تان را بنویسید. زیرا نوشتن به زبان ادبی حالتان را بدتر می کند.
- منبعی برای حمایت از خود بیابید:
شاید پس از طلاق بیشتر ترجیح دهید تنها بمانید. اما تنهایی تحمل این وضعیت را برایتان دشوارتر می سازد. با اعضای خانواده خود و دوستانِ قابل اعتماد حرف بزنید و درددل کنید. افرادی که خود طلاق را تجربه کرده اند، بیشتر حال شما را درک می کنند. دوستان جدید بیابید. البته هر فردی شایستگیِ همنشینی ندارد. در انتخاب دوستان دقت زیادی به خرج دهید. از همنشینی با افرادی که وقتشان را به داستان پردازی درباره بی وفایی و خیانتِ جنس مخالف تلف می کنند بپرهیزید. اجازه ندهید این گونه افراد، انرژی و دیدگاهِ منفی به شما اِلقا نمایند. اگر در اطراف خود فرد قابل اعتمادی نمی یابید که با او دردل نمایید، حتما به روانشناس و مشاورخانواده ای امین و خبره مراجعه کنید و از او کمک بگیرید.
- مسؤولیت های خود را انجام دهید:
ناراحت شدن و غصه خوردن به خاطر شکست در رابطه تا مدت کوتاهی طبیعی است. اما باید به تدریج به زندگیِ عادی برگردید و وظایف خود را به درستی انجام دهید؛ به ویژه اگر مسؤولیتِ تربیت و رسیدگی به یک یا چند فرزند به عهده شماست.
- با حساب و کتاب خرج کنید:
مشکلات مالی یکی از مسائلی است که گریبانگیرِ افراد پس از طلاق می شوند. با تلاش زیاد دخل و خرجِ تان را به درستی مدیریّت نمایید.
- از خود مراقبت کنید:
غذاهای خوب بخورید. به مقدار کافی بخوابید و از سلامتیِ خود مراقبت نمایید. در هنگام بُروز شرایطِ استرس زا بدنِ افراد بیشتر آسیب پذیر می شود.
- هدفی برای خود انتخاب کنید و برای رسیدن به آن تلاش نمایید:
استعدادهای خود را بشناسید و در جهت رشد و شکوفایی آنها قدم بردارید. شاید بعد از ازدواج، بعضی از فعالیت های مورد علاقه‌تان را به خاطر پرداختن به زندگی مشترک، رها کرده بودید. شاید دوست داشتید ادامه تحصیل دهید؛ اما نتوانستید. دوباره شروع کنید. هرگز فکر نکنید که دیر شده و دیگر از شما گذشته است. اگر تصمیم جدی بگیرید و تلاش کنید، می توانید به هدف تان برسید. امام امیرالمؤمنین علی (صلوات الله و سلامه علیه) می فرماید:«من بذَل جُهد طاقتِه بلَغ کُنهَ اِرادتِه»؛ یعنی «هرکه نهایت تلاش خود را برای رسیدن به هدف به کار گیرد، به تمام خواسته هایش می رسد»(2).
- تفریح را در برنامه خود قرار دهید:
تفریحات و سرگرمی ها انرژیِ لازم برای کار و تلاش را تأمین می کنند. ورزش، مطالعه و کارهای هنری به شما در بازیافتنِ روحیه کمک شایانی می نمایند. اما از شادی های کاذب شدیدا بپرهیزید. همنشینی با افرادی که هیچ مسؤولیت و برنامه ای در زندگی ندارند و فقط به دنبال اتلافِ وقت هستند، شما را از تلاش برای رسیدن به اهداف تان دور می کند.
- از طلاق درس بگیرید:
هیچ انسانِ عادی بی گناه و بی تقصیر نیست. وقتی زندگی به بن بست می رسد، زن و شوهر، هر دو بخشی از مسؤولیت این مسأله را به دوش می کشند. باید بفهمید چرا زندگی تان به این نقطه رسید و شما چه نقش و سهمی در آن داشتید. درس گرفتن از اشتباهات گذشته، رمز موفقیت در روابطِ آتی می باشد. اگر از این مشکل درس نگیرید و تصمیم بگیرید با همین ویژگی هایِ رفتاری و اخلاقی، زندگیِ دیگری را آغاز نمایید، احتمال شکست در آن زندگی نیز زیاد خواهد بود. جهت درک و یادگیریِ مهارت هایِ لازم برای زندگیِ مشترک مطالعه کنید یا از یک روانشناس و مشاور خانواده کمک بگیرید. برای آموختنِ مهارت های زندگیِ مشترک، کتاب «مهارت گفتگو برای همسران» نوشته خانم «زهره شیری» را از اینترنت دانلود و توصیه هایش را به دقت مطالعه و تمرین کنید. همچنین کتاب «مهارت های زناشویی» نوشته «مَتیو مَک کِی» که چند انتشارات آن را چاپ کرده اند (مثل انتشارات ابن سینا) را تهیه و مطالعه نمایید.
- به مشاور مراجعه کنید:
اگر یک لوله مقوّایی را جلوی چشمتان بگیرید و سعی کنید با آن به اطرافتان نگاه کنید، چقدر دیدتان محدود می شود؟ در شرایطِ استرس زا نیز دیدِ انسان به راه های حلّ یک مشکل، به همین اندازه یا شاید بیشتر محدود می شود. به این وضعیت، «دید تونلی» می گویند. برای از بین بردنِ دید تونلیْ ساده ترین کار، بهره گیری از فرد متخصّصی است که در وسطِ بحران و شرایط استرس زا قرار ندارد و می تواند به دور از فشار روانیِ شدید، همه ابعادِ موضوع را به خوبی ببیند، تجزیه و تحلیل کند و راهکارِ مناسب ارائه دهد.
پی نوشت:
1: Holmes-Rahe Scale
2: امیرالمؤمنین، علی بن ابی طالب، غُرَرُالحِکَم و دُرَرُ الکَلِم، گردآورنده: آمدی، عبدالواحد بن محمد، مترجم: رسولی، هاشم، ج یک، ص 178، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1378
http://www.askdin.com/showthread.php?t=64442&p=1017168&viewfull=1#post10...