سؤال:
مدتی است به خاطر فشار درسی و انتظارات دیگران، تنهایی، وسواس، بی هدفی، بی انگیزگی و ضعیف و حساس بودن و خیلی چیزهای دیگر فکر خودکشی در سرم زیاد وارد می شود. اگر با توجه به این شرایط اقدامی کنم آیا باز هم گناه است؟ یعنی این شرایط می تواند جواز خودکشی باشد؟ این ها میتواند استثناء باشد؟
پاسخ:
قبل از هر چيز بيايد با هم كمي اين فكر را ريشه يابي و تعريف كنيم تا با دركي درست از معايب و مزاياي آن به راهكاري مناسب برسيم.
الف) تعريف و انواع خودکشی:
خودكشي اقدامي معمولاً از روي آگاهي براي سر به نيست كردن خود است كه مرگ تنها هدف يا وسيله است و شايد خودكشي نشان‌دهنده نهايت خشمي است كه فرد نسبت به خودش دارد . پس بهتر است بگوييم خودكشي يك تلاش آگاهانه به منظور خاتمه دادن به زندگي شخص توسط خودش مي باشد كه ممكن است اين تلاش به اقدام تبديل گردد يا فقط به شكل احساسي در فرد بماند. بنابراين اين تعريف سه شكل مختلف اين پديده را مطرح مي كند.
۱- خودكشي به اتمام رسيده: به معني عملي موفق كه منجر به مرگ شود.
۲- اقدام به خودكشي: به عملي ناقص گفته مي‌شود كه به مرگ منتهي نگرديده است.
۳- افكار و تمايلات خودكشي: فكر و يا تمايل به خودكشي است كه در ذهن فرد وجود دارد ولي به مرحله عمل در نيامده است.
خصوصيت مشترك ما بين افرادي كه اقدام به خودكشي مي‌كنند داشتن اين باور است كه خودكشي تنها راه حل غلبه بر احساسات غير قابل تحمل است و متاسفانه خودكشي در رديف همين علت مرگ براي تمام سنين در بيشتر كشورهاي جهان است.
ب) مضرات و پيامدهاي خودكشي:
1. خودكشي باعث سرافكندگي و شرمندگي خانواده‌ها در جامعه و در ميان اقوام مي‌گردد، و چه بسا سبب اختلاف و زد و خورد، طلاق و از هم پاشيده شدن خانواده‌ها و حتي ممكن است به قتل و خودكشي ديگري منجر شود.
2. اما از مهمترين عواقب روحي اقدام به خودكشي مي‌توان به از دست دادن اعتماد سايرين از جمله اعضاي خانواده از فرد خودكشي كننده شود.
3. جهنم ابدي در انتظار اوست. چون او تلاش دارد، نفسي كه خداوند آن را محترم مي‌شمرد، نفسي كه خليفه خدا بر روي زمين است، نفسي كه از نعمت عقل برخوردار است، نفسي كه بهشت و جهنم و تمام موجودات عالم به خاطر او خلق شده‌اند؛ از بين ببرد است. چه زيبا فرموده خداوند: * وَلا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إنَّ اللّهَ كانَ بِكُمْ رَحيماً، وَمَنْ يَفْعَلْ ذلك عُدْواناً وَ ظُلْماً فَسَوْفَ نُصْليهِ ناراً* «و خودكشي نكنيد! خداوند نسبت به شما مهربان است. و هر كس اين عمل را از روي تجاوز و ستم انجام دهد، به زودي او را در آتشي وارد خواهيم كرد» (1) و همچنين امام صادق (علیه السلام) با صراحت مي‌فرمود: «مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ مُتَعَمِّداً فَهُوَ في نارِ جَهَنَّمَ خالِداً فيها؛ هر كس عمداً خودكشي بكند، هميشه در آتش دوزخ خواهد بود. (2).«
انسان تحت سختي ها و امتحانات الهي تصور مي كند، با مرگ به آرامش مي رسد، اما غافل از آن است كه عذاب غيرقابل توصيف جهنم در انتظار اوست.
4. همراه شدن چند گناه كبيره با هم. خود عمل خودكشي نزد خداوند حرام و گناه بزرگي محسوب مي‌شود و همچنين فرد با خودكشي اعلام مي‌كند كه به تقديرهاي خدا راضي نيست و خدا را در تقدير عادل نمي‌داند و از گشايش خداوندي نيز نااميد است. بنابراين نااميدي از رحمت الهي و عادل ندانستن خداوند و تلاش براي نابودي و ضرر رساندن به نفسي محترم؛ هر كدام از گناهان كبيره به حساب مي‌آيند.
5. پيامبر بر جنازه فرد خودكشي كننده نماز ميت نخواند. «إنَّ رَجُلاً قَتَلَ نَفْسَهُ بِمَشاقِصٍ، فَقالَ رَسُول اللّه (صلی الله علیه و آله): اَمّا أَنَا فَلا أُصَلِّي عَلَيْهِ» مردي با نيزه خودكشي كرد و رسول خدا فرمود: من بر اين شخص نماز نمي‌خوانم (3).
6. از آثار ديگر خودكشي علاوه بر اينكه از نظر حقوقي نوعي بزهكارى و جرم تلقي مي‌شود؛ اين عمل باعث افزايش ناهنجاري ها و انحرافات جامعه مي شود. هر قدر خودكشي بيشتر شود، نابساماني هاي اجتماعي نيز بيشتر مي گردد. خودكشي جوانان باعث از بين رفتن سرمايه هاي انساني جامعه است.
با عنایت به توضیحات ارائه شده در پست قبلی در ادامه راهكارهايي كه خدمتتان ارايه مي‌كنیم تا از طریق آنها انشاء الله بتوانید از افکار شیطانی نجات یابید.
1. از نگراني‌هاي خود صحبت كنيد.
معلوم است حرف هاي ناگفته زيادي داريد؛ لطفاً نگراني‌ها، ترسها، غم و غصه‌ها، كمبودها، بدعهدي‌ها، خنجرهايي كه از پشت خورديد و تنهايی هايي كه كشيديد را در سينه نگه نداريد و آنها را بيرون بريزيد. لطفاً در اسرع وقت با يكي از روشهاي زير سينه پر درد خود را خالي كنيد.
* وقتي مناسب را با يك دوست خوب مثل والدين، خواهر، برادر و ...، يا روحاني امين و يا مشاوري متعهد و هر كسي كه بتوانيد با او درد و دل كنيد؛ فراهم كنيد و از ريز تا درشت دغدغه خود با او صحبت كنيد.
* اگر نتوانستيد فرد مورد اعتمادي را پيدا كنيد، قلم و كاغذ بياوريد و كل زندگي خود را بر روي دوستي مثل كاغذ بنويسيد. از هيچ فكري كه به ذهنتان خطور مي‌كند خجالت نكشيد و همه تراوشات خود را بنويسيد.
*يا مي‌توانيد از ضبط صوتي استفاده كنيد و مشكلات خود را با صداي خود بيان كنيد و آنها را ضبط كنيد.
* يا جلوي آيينه قرار بگيريد و به چشمان خود زل بزنيد و در اين هنگام مشكلات را به خودتان بازگو كنيد.
* يا صندلي خالي جلوي خود بگذاريد و تصور كنيد كه همه بدبختي‌هايتان روي آن نشسته؛ بعد با آنها صحبت كنيد و وقتي صحبتتان تمام شد، به جاي مشكلات صحبت كنيد و ببينيد آيا آنها حرفي براي گفتن ندارد.
2. مثل زنبور بشويد. انسان موفق انساني هست كه به هر دو روي اين عالم توجه كند و بتواند از بين بدي هاي اين دنيا خوبي ها را ببيند و پررنگ كند. افكار منفي كه شما از آن صحبت كرديد و كمي ذهن شما را آشفته كرده؛ نشان مي‌دهد كه شما روي بدي و پليدي اين عالم را خوب مي‌بينيد و آنها را در ذهن خود بهتر جاي داده‌ايد ولي آيا همين اندازه كافيست؟ آيا واقعيت همين است و بس؟ آيا دنيا و اين زندگي روي ديگري ندارد؟
واقعيت اين است كه هميشه چيزهاي زيادي در زندگي همه ي انسان ها وجود دارند كه ديده نمي شوند.
3. آيينه دوستي: لطفاً به نگراني‌ها، ترس ها و غم ها و گله و شكايت هايي كه نوشتي يا ضبط كرديد، دقت كنيد. انگشت اشاره‌تان در بيشتر اين مشكلات به طرف ديگران نشانه رفته. بله محله، خانواده، دوست، دولت و ... در مشكلات شما نقشي داشته‌اند ولي آنچه مهم است اینکه شما باید قدردان خودتان باشید و برای خودتان ارزش قائل شوید. در یک آینه نگاه کنید و از خودتان بخاطر پیشرفت هایتان تشکر کنید.
4. در اينجا و اكنون زندگي كنيد.
اغلب ما، زمان قابل ملاحظ‌ه اي از روز، ذهن خود را سرگرم فكر كردن به گذشته يا آينده مي كنيم. بدين ترتيب از انديشدن و زندگي كردن در زمان حال غافل مي‌شويم. در واقع آرامش در ارتباط با زمان حال محقق مي‌شود چون فكر درباره آينده نامعلوم، اضطراب‌زا است و فكر درباره گذشته، افسرده كننده است. پس خود را در زمان حال كه وجود دارد، متمركز كنید.
به همين منظور هر وقت متوجه شديد كه فكرتان در گذشته و يا آينده متوقف شده؛ سعي كنيد با وارسي حواس پنجگانه، خود را به زمان حال بياوريد. به اين ترتيب كه اول با دقت محيط پيرامون خود را نگاه كنيد و جزييات محيط را بررسي كنيد. اگر هر وقت كه فكرتان از بودن در زمان حال دور شد اين تمرين را اجرا كنيد، در آينده فكرتان اتوماتيك وار معطوف زمان حال مي‌شود.
--------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت:
1. سوره نساء/ 30و29
2. حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، قم: مؤسسة آل البيت عليهم السلام، (باب تحريم قتل الانسان نفسه)، ج 19، ص 13، ح 2 و 3.
3. أحمد بن شعيب نسائي، سنن النسائي (المجلدات ـ 8)، الطبعه الاولي، دارالفكر، بيروت، 1348 ه، ج4، 66.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=64801&p=1016072&viewfull=1#post10...