از تذکر هر روزه به فرزندم خسته شده ام

پرسش:
پسرم کلاس اول ابتدایی است. شب ها در مورد اینکه قبل از خواب به دستشویی برود، جرّ و بحث داریم و فقط با اجبار و تهدید به دستشویی می رود. چه کار کنم فرزندم طوری تربیت شود که لازم نباشد در مورد درس و مسائل تربیتی همیشه به او تذکر دهم؟

پاسخ:
مادری هستید که دوست دارید فرزندتان رفتارهای مناسب را یادبگیرد و انجام دهد تا بتواند روی پای خودش بایستد و فردی مستقلّ بار بیاید.

برای اینکه فرزندتان رفتارهای مطلوب را جزء رفتارهای هر روزه اش قرار دهد، باید صبور باشید. کودکان همچون بزرگسالان نمی توانند پیامدهای انجام رفتارهای مطلوب و عواقب سهل انگاری در انجام این رفتارها را پیش بینی کنند. راهکاری که می تواند کودکان را به انجام رفتارهای مطلوب تشویق نماید، در روانشناسی «اقتصاد ژتونی» نامیده می شود. ابتدا با مشورت با همسرتان، رفتارهایی که از فرزندتان انتظار دارید را می نویسید. در این سنّ، پنج رفتار مهمّ را انتخاب می کنید. برای هر رفتار امتیازی در نظر بگیرید. امتیازات را با ستاره، گُل یا میوه نشان دهید. این اَشکال همان ژتون ها هستند. مثلا برای نوشتن مشق ها قبل از ساعت هفت شب، دو ستاره در نظر بگیرید و برای رفتن به دستشویی در آخر شب، یک ستاره مشخص کنید. فهرست رفتارهای مطلوب را روی تابلویی بنویسید. سپس جایزه ای که فرزندتان را خوشحال می کند معیّن نمایید و امتیازی برای خریدنِ آن جایزه در نظر بگیرید تا فرزندتان با انجام رفتارهای مطلوب و گرفتنِ امتیازات آنها، در مدتِ یک ماه (در این سنّ) بتواند به امتیاز آن جایزه برسد.

سپس جلسه ای با فرزندتان ترتیب دهید. برای فرزندتان بگویید که چه کارهایی را خوب انجام می دهد و این رفتارهایش شما را خوشحال می کند. بعد توضیح دهید که برخی از رفتارهای مناسب را از او انتظار دارید و امیدوارید او کم کم یاد بگیرد آن رفتارها را انجام دهد. خوبی های انجام این رفتارهای مطلوب را برای تشریح کنید و عواقب عل نکردن به آنها را بگویید. بعد بگویید که قبول دارید عادت کردن به انجام این رفتارهای مطلوب کمی طول می کشد و سپس سیستم پاداش دهی برای رفتارهای مطلوب بر اساس «اقتصاد ژتونی» را برایش بیان کنید. مثلا بگویید: من برای نوشتن مشق ها قبل از ساعت هفت، دو ستاره و برای رفتن به دستشویی قبل از خواب، یک ستاره مشخص کرده ام. اگر فرزندتان ساعت را متوجه نمی شود، می توانید بگویید:"من خودم ساعت هفت را به تو می گویم. وقتی گفتم الان ساعت هفت است، باید مشق هایت را انجام بدهی تا امتیاز دو ستاره را به دست بیاوری". بعد جایزه ای را که قرار است با به دست آوردنِ تعداد مشخصی ستاره برایش بخرید بگویید.
در اجرای سیستم پاداش دهیِ «اقتصاد ژتونی» نکات زیر را مورد توجه قرار دهید:

- بلافاصله پس از انجام رفتار مطلوب، باید ژتونِ تعیین شده به کودک داده شود.
- در زمان ارائه ژتون، باید کودک به خاطر انجام رفتار مطلوب به صورت کلامی تشویق شود.
- شما و همسرتان به هیچ وجه نباید زودتر جایزه را بخرید و باید با هم کاملا هماهنگ باشید.
- می توانید برای تعیین جایزه با فرزندتان مشورت کنید و جایزه ای که او دوست دارد را تعیین نمایید. اما این جایزه نباید گران باشد. اینکه چه رفتارهایی پاداش داده می شوند، باید به وسیله شما و همسرتان تعیین شود.

- هدف از این سیستم برای پاداش دهی این است که کودک به آن متعهّد شود و به آن عمل کند. برای مذاکره با فرزندتان بر سر این برنامه آماده باشید. شاید شما تشخیص دهید که برای خریدن یک کارتون جدید _مثلا_ فرزندتان باید 40 ستاره جمع کند. اما فرزندتان این تعداد ستاره را زیاد بداند. با هم کنار بیایید. به حرف های فرزندتان گوش دهید و مقداری که بینابین باشد را تعیین نمایید. اجازه دهید فرزندتان احساس کند برای حرفش اهمیت قائل هستید.

- خیلی خشک و جدّی نباشید. کمی شوخ طبعی هنگام صحبت با فرزند لازم است.
- از ژتون ها به هیچ وجه برای تنبیه استفاده نکنید. یعنی ژتون ها را به عنوان تنبیه از فرزندتان نگیرید. وقتی فرزندتان ژتونی را به دست آورد، آن ژتون مال اوست و نمی توانید از او پس بگیرید. هنگامی که فرزندتان کار اشتباهی مرتکب شد، باید از روش دیگری برای تنبیه غیر از گرفتن ژتون استفاده کنید.
- جایزه ای که تعیین می کنید، نباید جزء لوازم ضروریِ کودک _ مثل خوراکیِ یا پوشاک ضروری اش_ باشد.

- در اجرای برنامه «اقتصاد ژتونی» مقاومت به خرج دهید. اگر این برنامه را با هماهنگی با همسرتان به درستی پیش ببرید، می توانید به مرور رفتارهای مناسب کودک را به او آموزش دهید و او را فردی متعهّد به رفتارهای مطلوب بار بیاورید.
- در سنین بالاتر (نوجوانی) لازم است بیشتر از پاداش های معنوی (تشویق زبانی) برای ترغیب فرزند بهره گرفته شود. البته این به آن معنا نیست که نباید برای تشویق فرزندان بزرگ تر از تشویقِ مالی و مادّی بهره گرفت. خود ما هم اگر حقوقی دریافت نکنیم، حاضر نیستم کار کنیم.

http://www.askdin.com/showthread.php?t=64752&p=1016087&viewfull=1#post10...