سؤال:
من خیلی عصبانی می شوم ولی هیچ وقت به صورت غضبناک شدن بروز نمی دهم و همیشه درون ریزی می کنم شاید چون فکر می کنم از نظر دیگران موضوعاتی که من را ناراحت می کنند کاملا بی مورد باشند. مثلا هرکس هر مهربانی ای به من می کند به دید ترحم می بینم، مثلا هیچ وقت اجازه نمی دهم کسی در کارهای خانه به من کمک کند یا اگر برایم هدیه بخرند یا ابراز علاقه کنند حس خوبی ندارم و فکر می کنم احساس ترحم است. چکار باید بکنم؟
پاسخ:
پرسشگر محترم! يكي از حالات هيجاني همة انسان‌ها، حالت خشم و عصبانيت است. همة ما در مواقعي در برخورد با مسايل، كم يا زياد، به‌جا يا نابه‌جا خشمگين مي‌شويم و سخنان يا رفتارهايي كه نشان دهندة عصباني بودن ماست از خود بروز مي‌دهيم. با اين حال، لازم است افراد، كنترل خشم شان را در دست خود داشته باشند و از فراتر رفتن آن از حد اعتدال يا عصبانيت بي‌جا اجتناب كنند. گاهي خشم چنان بر آدمي چيره مي‌شود كه فرد را از اطاعت عقل و شرع بيرون مي‌برد و فكر و بصيرتي براي او باقي نمي‌گذارد . در اين حالت، خشم، جنبة مخرب پيدا مي‌كند و بايد كنترل شود.
اما از طرفی در آیات و روایات اهل بیت (علیهم السلام) توصیه فراوانی به کنترل و فروخوردن خشم شده است. در حدیثی پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «لَیسَ الشَّدیدُ بَالصّرعَةِ إنَّما الشَّدیدُ الَّذی یملِک نَفسَهُ عِندَ الغَضَبِ؛ نیرومند و قهرمان کسی نیست که در کشتی رقیب خود را بر زمین زند، بلکه نیرومند کسی است که هنگام خشم مالک نفس خود باشد»(1)
بنابراین از طرفی فروبردن خشم مورد توصیه است ولی در برخی از موارد حتی سفارش شده است خشم خود را ابراز نمایید. مثلا در برخورد با کفار ... در هر صورت فرو خوردن بیش از حد خشم منجر به مشکلاتی می شود و توصیه می کنیم شما نیز این رویه را در پیش نگیرید و هرکجا احساس کردید از کسی عصبانی هستید حداقل او را متوجه خشم درونی خودتان کنید ولی به تلاش خود برای کاهش خشم ادامه دهید.
مسئله ی مهم دیگر در مکاتبه شما موضوع مهمی است که در قالب این جملات بیان نمودید:«هرکس هر مهربونی ای بهم میکنه به دید ترحم میبینم» شما به نوعی خود را لایق محبت دیگران نمی بینید یا در مورد ابراز خشم نیز احساس خود را محترم نمی شمارید و گویی دیگران را بر خود برتری می دهید.
این حالت دقیقا همان ضعف عزت نفس یا حرمت خود است. از نظر روان‌شناسي عزت نفس، عبارت است از احساس ارزشمندبودن، اين احساس از مجموع افكار، احساس‌ها، عواطف و تجربيات‌مان در طول زندگي ناشي مي‌شود. ما مي‌انديشيم كه فردي باهوش يا كودن هستيم، احساس مي‌كنيم كه شخصي منفور يا دوست داشتني هستيم، خود را دوست داريم يا نه، مجموعه ی هزاران برداشت ارزيابي و تجربه‌اي كه از خويش داريم، باعث مي‌شود كه نسبت به خود احساس خوشايندي و ارزشمندبودن و يا برعكس احساس ناخوشايند و بي كفايتي داشته باشيم، عزت نفس واقعاً به همه سطوح زندگي اثر مي‌گذارد. در حقيقت بررسي هاي گوناگون روان‌شناسي حاكي از آن است كه چنان چه نياز به عزت نفس ارضا نشود، نيازهاي گسترده تر نظير نياز به آفريدن، پيشرفت و يا درك استعداد بالقوه محدود مي ماند.
براى تقويت عزت نفس، شيوه هايى وجود دارد كه تعدادى از آنها را ارائه مى نمائيم:
1. روش بهره مندى از معنويت كه مستلزم ارتباط با خداست، اين اطمينان را در وجود آدمى، مى آفريند كه در مواجهه با مشكلات زندگى، بى يار و ياور نخواهد بود بلكه پروردگار آنان را تقويت مى كند و ارزيابى ديگران را از خود دگرگون ساخته و به سمت اهداف مطلوب سوق مى دهد.
2. با مطالعاتي در زمينه «خود شناسي اسلامي» به ارزش روح انساني و استعدادهاي عظيمي كه خداي متعال در انسان قرار داده واقف خواهيد شد و خواهيد فهميد كه شخصيتي كه خداوند از انسان خواسته چگونه شخصيتي است. از این طریق به خودتان بیشتر احترام خواهید گذاشت.
3. عزّت و سربلندى انسان در گرو عدم درخواستهاى مكرّر از ديگران است. تا مى توانيد به خود متكى باشيد و به آنچه هستيد و داريد، اكتفا كنيد تا عزت نفس بيشتري به دست آوريد.
4. ظرفيتها و توانايىهاى درونى خود را به منظور پرورش آنها و باور عميق تر بدانها بشناسيد.
5. براى درك و برآوردن نيازها و احتياجات اساسى، برنامه ريزى مناسب كنيد.
6. فرصت هاى موجود در قلمرو زندگى كنونى را تشخيص دهيد و براى حداكثر بهره ورى از آنها تلاش كنيد.
7. از ديگران و خويشتن خود، ارزيابي مثبت و واقعی داشته باشيد.
8. در برخورد با دیگران خودتان را حقیر نبینید و احساسات خود را بروز دهید.
خداوند در کتاب شریف خود به انسان ها فرموده است: «أنّ العزّه لله جميعاً». همانا عزت از آنِ خداست (2). اوست كه عزيز مي‌دارد و ذليل مي‌كند. یادتان باشد! خدايي شدن، رمز عزيز شدن است.
موفق و سربلند باشید.
-------------------------------------------------
پی نوشت:
1. ورام بن أبي فراس، مسعود بن عيسى، مجموعة ورّام، قم: 1410ق، ج 1، ص 122.
2. یونس: 65.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=64660&p=1014056&viewfull=1#post10...