پرسش:
حس می کنم با روشی که در زندگی داشتم، تا الان را به بطالت گذرانده ام و می خواهم تغییر کنم. اهدافی مثل خواندن نماز اول وقت، ترک غیبت، قرآن، رسیدگی به زندگی، خیاطی و … . می خواهم عادت های بد را با عادت های خوب جایگزی کنم. چه مدت زمانی را برای هر عمل باید قرار دهم؟ نمی دانم از کجا شروع کنم. لطفا راهنمائی ام کنید.
پاسخ: همیشه اولین قدم برای تغییر، قبول و باور کردنِ اشتباهات گذشته، و تصمیم جدی بر جبران آنهاست. به نظر می رسد که شما اولین گام را برداشته و در مسیری قرار گرفته اید که انتهایش سعادت و رستگاری ست. تا همین جای کار باید به شما تبریک گفت. ان شاالله موفق باشید.
اما در ادامه باید به نکاتی توجه کنید:
۱. می دانید که تغییر کردن کار ساده ای نبوده و همانطور که خودتان هم اشاره کرده اید، یک شبه امکان پذیر نیست. بنابراین باید با خرد کردن و کوچک کردن اهدافتان شروع کنید. هدف بزرگتان را به اهداف کوچکتری که در همان راستا قرار دارند، تقسیم کرده و شروع به تلاش کنید. اینکه برای همیشه و تا آخر عمرتان نماز را اول وقت بخوانید، هدف بزرگ و سختی ست که ممکن است دست یافتنی به نظر برسد، اما تصمیم برای سر وقت خواندن نمازهای امروز، کاملا عملی و ساده است. یا مثلا هر روز صبح با خودتان قرار بگذارید که همین امروز را غیبت نکنید و بعد از نماز صبح نصف صفحه قرآن تلاوت کنید. این یک هدف ساده و دست یافتنی ست که به مرور برایتان عادت شده و به سادگی می توانید انجامش دهید. دقت بفرمایید که همانطور که عادت های بد یک شبه در انسان نهادینه نمی شوند، عادت های خوب و جایگزین هم نیاز به زمان و تلاش بسیار دارند.
۲. توجه داشته باشید که برنامه های سنگین و چند منظوره، معمولا به نتیجه نمی رسند، در زمان های مشخص، روی یک مسئله تمرکز کرده و تمام ذهنتان را به همان موضوع معطوف کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید.
۳. تغییرِ ذهن، بسیار مهم و تاثیرگذار است. اگر می خواهید مثل خانم های کدبانو رفتار کرده و به زندگی تان برسید، باید مانند آنها فکر کنید، به رفتارهایشان دقت کرده و سعی کنید از آنها تقلید کنید. ممکن است اینکار در ابتدا برایتان سخت و مثل نمایش دادن باشد، اما همین وانمود کردن، باعث می شود که بعد از مدتی خودتان را یک کدبانوی تمام عیار ببینید. این شیوه برای کسب صفات اخلاقی دیگر هم کاربرد دارد و در حدیث هم اشاره شده:
امیرالمومنین علی (علیه السلام) فرمودند: «إنْ لَم تَكُن حَليما فَتَحَلَّمْ ؛ فإنَّهُ قَلَّ مَن تَشبَّهَ بقَومٍ إلاّ أوْشَكَ أنْ يكونَ مِنهُم؛ اگر بردبار نيستى، وانمود كن كه بردبارى؛ زيرا كمتر كسى است كه خود را شبيه گروهى كند و بزودى يكى از آنان نشود.» (۱)
اگر طرز فکرتان مثل گذشته باشد، نمی توانید در رفتارتان تغییر زیادی را ایجاد کنید و اگر رفتارتان را تغییر ندهید، زندگی تان مانند قبل خواهد بود. پس اگر مایل به تغییر هستید، قبل از هر کاری فکر و ذهنتان را تغییر دهید. متفاوت بیندیشید تا بتوانید متفاوت عمل کنید.
۴. در رفتارتان ثابت قدم باشید، اینطور نباشد که یک روز به شیوه جدید عمل کنید و روز بعد خسته شده و به روش قدیمی بازگردید.
رهرو آن نیست که گه تند و گهی خسته رود
رهرو آنست که آهسته و پیوسته رود
استمرار و پرهیز از تنبلی، راز موفقیت است.
۵. به مشکلات سر راه دقت کنید. اگر در جائی به مانعی برخورد کرده و یا یک روز در اجرای تصمیماتتان موفق نبودید، سعی کنید دلیل این عدم موفقیت را کشف کنید. وقتی ریشه مشکل پیدا شود، حل کردنش بسیار ساده تر خواهد شد. اگر برنامه ریزی تان اشتباه بوده یا انتظارات زیادی از خودتان داشته اید، برنامه تان را تغییر دهید؛ و اگر عوامل خارجی باعث این ناکامی شده اند، هر کدام را به روش خودش از بین برده و مجددا و با انرژی بیشتر مسیر را ادامه دهید.
۶. از کارهایی که برایتان اهمیت بیشتری دارند شروع کنید. برای مثال به جای اینکه ابتدا به مستحبات بپردازید، به انجام واجبات و ترک محرمات بپردازید. قبل از هر چیزی در انجام واجبات و ترک محرمات متمرکز شوید. نماز مهمترین اصل و ستون دین است. انجام نماز را در اولویت قرار دهید و تلاش کنید که به هیچ عنوان در انجامش کوتاهی نداشته باشید. بعد از مدتی واجبات دیگر را مدنظر قرار دهید. مهمترین چیزی که انسان را در مسیر سعادت یاری کرده و او را به قرب الی الله می رساند، انجام واجبات و ترک محرمات است. نوافل و مستحبات در درجه دوم قرار دارند. پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند که خداوند فرموده است: «مـا تَقَرّبَ إليَّ عَبدٌ بشَيءٍ أحَبَّ إليَّ مِمّا افْتَرَضْتُ علَيهِ...؛ هيچ بنده اى با چيزى محبوبتر از واجبات به من نزديك نشده است...» (۲)
اینکه در چه مدتی می توانید یک عمل جدید را شروع کنید، کاملا بستگی به توانائی افراد دارد؛ در عین حال برخی بزرگان ۲۱ روز، برخی ۴۰ روز و برخی عمل کردن تا یک سال را برای تثبیت یک خُلق در نفس، لازم دانسته اند. اما مهمترین مسئله اینست که شما یک عمل را شروع کرده، تلاش کنید و به طور پیوسته و دائم نسبت به انجام آن اهتمام داشته و به هیچ عنوان این استمرار را قطع نکنید. رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند: «بالمُجاهَدَةِ يُغلَبُ سُوءُ العادَةِ؛ با مجاهدت مى توان بر عادت هاى بد، چيره آمد.» (۳)
استمرار و استقامت در برابر سختی های ترک عادتِ بد، یا ایجاد یک عادتِ مثبت، موفقیت بسیار مهم است و همین است که در نهایت انسان را به سعادت می رساند. قرآن هم بر این مسئله تاکید کرده و می فرماید: «إِنَّ الَّذينَ قالوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ استَقاموا تَتَنَزَّلُ عَلَيهِمُ المَلائِكَةُ أَلّا تَخافوا وَلا تَحزَنوا وَأَبشِروا بِالجَنَّةِ الَّتي كُنتُم توعَدونَ؛ به یقین کسانی که گفتند پروردگار ما خداوند یگانه است؛ سپس استقامت کردند، فرشتگان بر آنان نازل می‌شوند که نترسید و غمگین مباشید، و بشارت باد بر شما به آن بهشتی که به شما وعده داده شده است.» (۴)
پی نوشت ها:
۱. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم شیخی، حمیدرضا، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم ۱۳۸۹، ج ۳، ص ۲۱۸
۲. همان؛ ج ۲، ص ۴۳۳
۳. محمدی ری شهری، محمد؛ حکمت نامه پیامبر اعظم؛ موسسه علمی دارالحدیث؛ قم ۱۳۸۶؛ ج ۷، ص ۴۲۲
۴. سوره فصلت، ۳۰
http://www.askdin.com/showthread.php?t=64144&p=1007194&viewfull=1#post10...