پرسش:
آيا اميرالمومنين(ع) و حسنين(ع) و" ساير ائمه ،براي حضرت زهرا(س) ،سالگرد شهادت برگزار ميكردند يا خير؟
پاسخ:
در مورد شهادت حضرت زهرا (سلام الله علیها) وسایر ائمه (علیهم السلام)باید شرایط آن روز را در نظر بگیریم، در بیشتر زمان حضورائمه، حتی برای امام حسین (علیه السلام) نیز گرفتن مراسم امکان پذیر نبود زیرا خفقان اجازه چنین کاری نمی داد تا چه رسد مراسم عزا برای دیگر معصومین(علیهم السلام) مخصوصا حضرت زهرا(سلام الله علیها)كه برگزاري مراسم شهادت ايشان مساوي بود با تخطئه كار خلفاي اوليه
آنچه در آن برهه برای ائمه شیعه مورد تاکید بود گرفتن مراسم عزا برای امام حسین (علیه السلام)بود(1) زیرا تمام تلاش بر این بود که این حماسه از یاد و خاطره ها محو نشود لذا تا فرصتی پیش می آمد و زمینه ای فراهم می شد به این امر توصیه و اقدام میشود. يعني در آن شرايط به حداقل اكتفا مي كردند و حداقل همان زنده نگه داشتن ياد عاشورا بود.
از طرفي نباید فراموش کنیم که حکومت بنی امیه و بنی عباس به هیچ وجه اجازه نمی دادند تا عزای حضرت زهرا (سلام الله علیها) بر قرار شود چون برقراری عزا برای حضرت زهرا (سلام الله علیها)مساوی بود با عدم مشروعیت آنان. زيرا هنگامي كه مشروعيت خلفاي نخستين زير سوال رفت خلفاي بعدي نيز به طريق اولي مشروعيت خود را از دست خواهند داد.
لذا نبايد انتظار داشته باشيم كه مراسم شهادت براي حضرت زهرا(سلام الله علیها) از طرف ائمه معصومين گرفته شود تنها کاری که می شد در آن زمان انجام داد بیان شهادت حضرت زهرا(سلام الله علیها)بود
بله در برخي از گزارش‌ها آمده كه گاهی بصورت خصوصی عزادای مي شده است. مثلا خصیبی در «الهدایه الکبری» و بحرانی در «العوالم» نقل کرده اند که امام صادق(علیه السلام) در عزای مادرشان فاطمه زهرا(سلام الله علیها) چنان میگریستند که محاسنشان از اشک چشمان مبارکشان تر میشد.(2)
شايد اين سوال مطرح شود در زمان خلافت حضرت علي(علیه السلام) كه خفقان نبود چرا ايشان مراسمي را در سالگرد شهادت حضرت زهرا(سلام الله علیها) برگزار نكردند؟
بايد گفت: شرایطی که در زمان حضرت علی(علیه السلام) حاکم بود نیز اجازه چنین کاری را به ایشان نمی داد شاید جریان نماز تراویح را شنیده باشید
در زمان زمامداری امام علی (علیه السلام) در کوفه مردم تجمع کردند و از حضرت خواستند فردی را به عنوان امام جماعت نماز «تراویح» منصوب کند، تا در شب‌های ماه رمضان نمازهای مستحبی را با او به جماعت برگزار نمایند. حضرت به آنان گوشزد نمود این کار بدعت و برخلاف سنت رسول (صلی الله علیه واله وسلم)است. پیامبر «به جماعت خواندن نمازهای مستحبی» را منع کرده است. آنان بدون توجه به رهنمود حضرت، یکی را به عنوان امام جماعت برگزیدند و نماز تراویح را برگزار کردند.
خبر به گوش حضرت علی (علیه السلام)رسید و برای نهی از منکر ، فرزندش حسن مجتبی (علیه السلام) را فرستاد و با آنان در این باره سخن گفت. آن عده وقتی دیدند حکومت علوی در پی جلوگیری از این کار برآمده است، فریاد زدند: ای وای، سنت عمر را می‌خواهند نابود کنند.(3)
با وجودی که امام علی (علیه السلام) مردم را آگاه نمود که در زمان پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) چنین نمازی متداول نبود، و این نماز در زمان عمر بنا نهاده شد و رسول خدا اجازه نداد نمازهای مستحبی به جماعت خوانده شود،مردم حاضر نشدند از سنت عمر چشم پوشی نمایند و تابع فرمان امام علی (علیه السلام) باشند.
این تازه کوفه است که به اصطلاح همه در لشکر حضرت علی (علیه السلام) بودند. .یکی از دلایل بر نگرداندن فدک نیز همین بود، مردم کوفه حضرت علی(علیه السلام) را بر عثمان ترجیح می دادند ولی برای عمر و ابابکر مقام ویژه ای قائل بودند، آیا با این شرایط که در نماز تراویح هم حرف حضرت را قبول نمی کردند چون عمر گفته بود، شرایط اجازه مراسم برای حضرت زهرا (سلام الله علیها)را داشت که مستقیما شخص خلیفه دوم در معرض اتهام و جرم بود؟
لذا اگر چه در زمان حضور ائمه (عليهم السلام) به دلايلي اكتفا به برقراري عزاي امام حسين (علیه السلام) مي شده اما در جائيكه شرايط اجازه داد همانند زمان ما مي توان به عنوان تعظيم شعائر براي ساير معصومين(عليهم السلام) نيز مجلس عزا برگزار كرد. اين گفته را حديث زير نيز تقويت مي كند آنجا كه مي فرمايد: شیعیان هنگام حزن و اندوه پیشوایان خویش اندوهناک هستند،(4)
البته بايد توجه داشت كه در برگزاري مراسم كار به افراط نكشد و دهه سازي هاي پي درپي از ارزش عزاداري ماه محرم كم نكند در اين زمينه فرمايش آيه الله العظمي شبيري زنجاني خواندني است. ايشان روز چهارشنبه (۲۱/۱۲/۹۲) در جمع تعدادی از روحانیون و طلبه‌های حوزه علمیه قم که در دفتر ایشان حضور داشتند، ترویج دهه‌های پیاپی عزاداری را زمینه‌ساز روی‌گردانی جامعه از عزای اهل‌بیت(علیهم‌السلام) دانستند و گفتند:
همین‌طور پشت سر هم دهه درست‌کردن، توسط جامعه قابل پذیرش نیست و به مرور زمان زمینه انکار مجموعه عزاداری‌ها را به وجود می‌آورد. افراط در عزاداری‌ها به تفریط می‌انجامد.
ایشان با ابراز نگرانی از این‌که عده‌ای امروزه با افراط در عزاداری‌ها، زمینه هتک حرمت را فراهم می‌کنند فرمودند:
این افراد در این زمینه مسئولند. آیا واقعا کسی که مدعی محب اهل‌بیت(علیهم‌السلام) بودن است موظف به چنین کارهایی است؟!
این فقیه وارسته با تاکید بر این‌که موضوع هتک عزاداری را عرف تشخیص می‌دهد و مسأله‌ای شرعی نیست، خاطرنشان کردند: حدیث خاصی راجع به مدت زمان عزاداری‌ها وجود ندارد.
از نظر شرعی هتک حرمت عزای اهل‌بیت(علیهم‌السلام) خلاف شرع است، اما این‌که چه کاری هتک حرمت است را خود افراد باید تشخیص بدهند.
ایشان افزودند: عقیده ما درباره این‌که آیا شادی در ایامی غیر از روز شهادت، موجب هتک حرمت میشود یا خیر، حجت نیست بلکه تشخیص این موضوع بر عهده عرف است جامعه مشخص می‌کند تا چه زمانی باید عزا نگه داشته شود.
امروزه برخی از منبری‌ها و بعضی از مداح‌های بی‌تقوا حرف‌های بی سند و مجالس بی سندی را ترویج می‌کنند نظر عرف، پس از ترویج آن در جامعه، ممکن است به این‌که هرگونه مجلس شادی در این ایام، هتک حرمت باشد تغییر کند البته در این صورت موضوع هتک حرمت محقق است و افراد هم شرعا موظفند هتک حرمت نکنند ولی آیا ما باید دنبال این باشیم که آن‌قدر در اذهان مردم بعضی از مصادیق را به عنوان هتک عزاداری مطرح کنیم و آن را تبلیغ کنیم تا واقعا عرف آن را هتک بداند؟ آیا شرع چنین سفارشی به ما کرده است؟
كليدواژه: مراسم عزاداري، فاطمه زهرا، سيره حضرت علي و حسنين عليهم السلام،
منابع:
1. شیخ صدوق، الامالی، ص 128، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق.
2. خصیبی، الهدایه الکبری، ص ۴۰۸، بحرانی، العوالم، ج ۱۱، ص۴۴۲
3. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ،ج۱۲، ص ۲۸۲.
4. شیخ صدوق، الخصال، ج 2، ص 634، انتشارات جامعۀ مدرسین، قم، 1403 ق.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=47889&p=810414&viewfull=1#post810414