توضیحاتی در خصوص نویسنده و محتوای کتاب «تحفه اثنی عشریه» ارائه نمایید

پرسش:

توضیحاتی در خصوص نویسنده و محتوای کتاب «تحفه اثنی عشریه» ارائه نمایید

پاسخ:

کتاب «تحفه اثنا عشریه»، در اوایل سده ی سیزدهم هجرى در نقد و ردّ آراء و باورهاى شیعى نگارش یافته و می توان گفت پُرآوازه‏ ترین اثر در این زمینه در شبه قارّه می باشد.

مؤلف این کتاب، شاه عبدالعزیز محدث دهلوی(م:1239)،[1] ملقب به سراج الهند می باشد. پدر وی شاه ولی الله دهلوی می باشد و تبار وی با سى و یک پشت به خلیفه دوم عمر بن الخطّاب مى ‏رسد.

محدث دهلوی این کتاب را به زبان فارسی نوشت که در زمان حیات وی در سال 1227 هجرى توسط غلام محمد بن محيى الدين اسلمى، به زبان عربی ترجمه شد و در سال 1300 هجرى نیز محمود شكرى آلوسى،[2] در بغداد، به اختصار نسخه ی عربی آن پرداخت و آنرا (المنحة الالهية) تلخيص ترجمة التحفة الاثنى عشرية ناميد، وی در مقدّمه ی این کتاب، آنرا به سلطان عبد الحميد خان بن سلطان عبدالحميد خان عثمانى تقديم می دارد، و وى رابا الفاظ عجیبی می ستاید: و قدّمته لاعتاب خليفة اللَّه فى ارضه، و نائب رسوله- عليه الصلوة و السلام- فى احياء سنته و فرضه ....

اما به خاطر كمى وسيله طبع، و نيز برخى محدوديّتهاى سياسى كه در آن وقت، از طرف حكومت عثمانى برقرار بود، از چاپ و انتشار آن در كشور عراق جلوگيرى شد، آخر الامر در هندوستان و شهر بمبئي كه تحت نفوذ اجانب بوده، و نسبت به نشر اين گونه کتابها زمینه مناسب وجود داشت در سال 1301 این کتاب انتشار می یابد، و پس از آن در مصر به وسيله مدير جامعة الازهر به چاپ می رسد .[3]

صاحب عبقات الانوار درباره نویسنده تحفه اثنی عشریه می‌نویسد: در این کتاب عقاید و آرای شیعه را به طور عموم و فرقه اثناعشریه را به خصوص، در اصول و فروع و اخلاق و آداب و تمامی معتقدات و اعمالشان، به عباراتی خارج از نزاکت و کلماتی بیرون از آداب و سنن مناظره و به شیوه کتب نوآموزان که به خطاب نزدیک تر است تا به برهان مورد حمله و اعتراض قرار داده... کتاب را مملو از افتراآت و تهمت‌های شنیعه ساخته است..[4]

به هر حال كتاب تحفه با تحوّلات و انتشار متعدد در ايجاد اختلاف بين مسلمين، و تيره ساختن روابط فرق اسلامى نسبت به يكديگر، و بالاخرة تحريك حسّ بد بينى و عصبيت أهل سنت عليه جامعه شيعه، بسيار مؤثر بوده است.

تحفه اثنا عشریه در دوازده باب به نگارش درآمده است که ابواب آن عبارتند از:

باب اول: در کیفیت حدوث مذهب تشیع و انشعاب آن به فرق مختلفه.

باب دوم: در مکائد شیعه و طریق اضلال و تلبیس و اغوای مردم به مذهب خود؟!!

باب سوم: در ذکر احوال اسلاف شیعه.

باب چهارم: در اقسام اخبار شیعه و احوال اسانید ایشان.

باب پنجم: در الهیات.

باب ششم: در بحث نبوت و ایمان انبیاء علیهم السلام.

باب هفتم: در امامت.

باب هشتم: در معاد و بیان مخالفت شیعه با ثقلین.

باب نهم: در احکام فقهیه که شیعه در آن خلاف ثقلین کرده اند؟!

باب دهم: در مطاعن خلفای ثلاثه و دیگر صحابه کرام و ام المومنین عائشه صدیقه؟!رضی الله عنها.

باب یازدهم:در خواص مذهب شیعه.

باب دوازدهم: در تولی و تبری .

بیان فقراتی از باب نهم.

شاه عبدالعزیز در این باب بیش از سایر ابواب در جهل فرو رفته است. وی مطالبی را به شیعه استناد می دهد که نشانگر جهالت و دوری او از علما و کتب شیعه بوده است، که ما در اینجا به ذکر فقراتی از کلام باطل وی اکتفا می نمائیم و از طرح برخی از مطالب از دوستان گرامی عذر خواهی می نمایم:

در احکم فقهیه
وی می نویسد: اول احکام ایشان حکم است به تکفیر صحابه و خلفای ثلاثه و چندی از امهات مؤمنین که احب ازواج به سوی پیامبر بودند.(ص:246).[5]

دوم تفضیل لعن عمر بر ذکر الله ...

سوم آنه لعن اعاظم مهاجرین و انصار و خلفای ثلاثه و اکثر عشره مبشره مثل طلحه و زبیر و غیرهما و عائشه و حفصه را بعد از نماز پنجگانه واجب دانند...

هفتم تجویز سجود برای سلاطین ظلمه که اخوند باقر مجلسی و دیگر علمای ایشان نموده اند...

مسائل الصلوة...
اگر مصلی در عین نماز زنی خوش صورت را در بر کشد و او را نعوظ پیدا شود و سرذکر خود را محاذی سوراخ ان زن بدارد و مذی بسیار سیلان نماید و لو الی الساق نماز او جائز است...(ص250)

بعضی از ایشان جائز داشته اند نماز به سوی قبور ائمه به نیت مزید ثواب و قربت...

مستحب است ادای هر چهار نماز را متصل به هم یعنی ظهر و عصر و مغرب و عشا برای انتظار خروج مهدی و نیز حکم می کنند به اتمام صلوة در سفر و تجارت نه صوم ...

مسائل الصوم و الاعتکاف: ...
طرفه آنکه به وطی غلام در دبر روزه فاسد نمی شود بنا بر مذهب اکثر ایشان؟!!...
در نزد بعضی ایشان در روزه خوردن پوست حیوان جائز است و روزه را هیچ خلل نیست... (ص251)

مسائل الحج: ...
بعضی از ایشان می گویند ستر عورت در حج فرض نیست...وطواف را عریانا تجویز نمایند.(ص:252)

مسائل المتعة:

ونیز تجویز نمایند متعه ی دوریه را هر چند اثنا عشریه زمان و ملک ما این تجویز را انکار کنند لکن محققیمن ایشان گفته اند که در کتابهای ما ثابت است (لا یجوز انکاره) صورتش آنکه جماعت با یک زن متعه نمایند و دو نوبت مقرر کنند و هر یکی با آن زن جماع کند حال آنکه در جمیع شرایع آمیختن دو آب در یک رحم درست نداشته اند.(ص:255)

علی بن احمد هیئی که از اجله علمای فرقه امامیه است ودر کربلا ی معلی عنقریب گذشته و امام جامع حائر و خطیب آنجا بوده و از مجتهدان واجب الطاعة ایشان و دیگر علمای اجلة ایشان گفته اند که متعه دوریه باجماع فرقه امامیه جائز است، که یک زن را چند مرد یک شب متعه کنند، هر یک ساعتی یا دو ساعتی و نیز گفته اند که اصح نزد ما یعنی امامیه آن است که متعه ذوات البعال(زن شوهر دار)نیز جائز است.(ص: 377)

زلات و اشتباهات
بیست و دوم: عاریت دادن شرمگاه کنیزکان و حرمان خود برای میهمانان و دوستان بهترین عبادات و اعظم طاعات دانند و ثواب بسیاری بر آن روایت کنند.(ص:376).

از حضرت رسالت پناه روایت آورده که هر که از دنیا بیرون رود و متعه نکرده باشد روز قیامت بد منظر و بد هیئت باشد مانند کسی که بینی او بریده شده باشد.(ص:376).

[1].سال تولد وی به حروف ابجد «غلام حلیم» است.

[2]. سيد محمود شكري آلوسي فرزند سيد عبدالله بهاء الدين آلوسي و نوه سيد محمود آلوسي صاحب تفسير روح المعاني في تفسير القرآن العظيم می باشد که گرایش سلفی داشته است.

[3]. مختصر التحفة الإثني عشرية: تأليف شاه عبدالعزيز غلام حكيم الدّهلوي، اختصره وهذبه السيد محمود شكري الألوسي، تحقيق: محبّ الدين الخطيب، المطبعة السلفية، القاهرة، 1373هـ.

[4]. عبقات الانوار- حديث ثقلين چاپ اصفهان ج 6 ص 1198.