سؤال:
ازنظر مشاوره ای وروانشناسی چگونه می توانیم بدون مشکل و اصولی بچه را از شیر بگیریم (بچه ای که نزدیک دو سالگی است)
پاسخ:
بايد توجه داشت كه مدت زمان كامل شيردهي طبق نظر خداوند در قرآن كريم، 24 ماه قمري بعد از به دنيا آمدن نوزاد است.
«وَ الْوالِداتُ يرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَينِ كامِلَينِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالاً عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ» (1)؛ «مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شير مىدهند. (اين) براى كسى است كه بخواهد دوران شيرخوارگى را تكميل كند. و بر آن كس كه فرزند براى او متولّد شده [پدر]، لازم است خوراك و پوشاك مادر را به طور شايسته (در مدت شير دادن بپردازد حتى اگر طلاق گرفته باشد.) هيچ كس موظّف به بيش از مقدار توانايى خود نيست! نه مادر (به خاطر اختلاف با پدر) حق ضرر زدن به كودك را دارد، و نه پدر. و بر وارث او نيز لازم است اين كار را انجام دهد [هزينه مادر را در دوران شيرخوارگى تأمين نمايد]. و اگر آن دو، با رضايت يكديگر و مشورت، بخواهند كودك را (زودتر) از شير بازگيرند، گناهى بر آنها نيست. و اگر (با عدم توانايى، يا عدم موافقت مادر) خواستيد دايهاى براى فرزندان خود بگيريد، گناهى بر شما نيست به شرط اينكه حق گذشته مادر را به طور شايسته بپردازيد. و از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد! و بدانيد خدا، به آنچه انجام مىدهيد، بيناست!».
در آيه ديگر قرآن كريم مدت زمان بارداري و شيردهي مادر را روي هم سي ماه بيان كرده است كه اگر دو سال دوران شيردهي را از آن كم كنيم مدت حاملگي مادر شش ماه مي شود كه اين اقل مقدار بارداري يك طفل در رحم مادر به شما مي رود. البته اگر حداكثر مدت بارداري را كه نه ماه است مد نظر قرار دهيم، طبق اين آيه مدت زمان شيردهي 21 ماه قمري خواهد بود.
«وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعينَ سَنَةً قالَ رَبِّ أَوْزِعْني أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَ عَلى والِدَيَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لي في ذُرِّيَّتي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَ إِنِّي مِنَ الْمُسْلِمينَ» (2)؛ «ما به انسان توصيه كرديم كه به پدر و مادرش نيكى كند، مادرش او را با ناراحتى حمل مىكند و با ناراحتى بر زمين مىگذارد و دوران حمل و از شير بازگرفتنش سى ماه است تا زمانى كه به كمال قدرت و رشد برسد و به چهل سالگى بالغ گردد مىگويد: «پروردگارا! مرا توفيق ده تا شكر نعمتى را كه به من و پدر و مادرم دادى بجا آورم و كار شايستهاى انجام دهم كه از آن خشنود باشى، و فرزندان مرا صالح گردان من به سوى تو بازمىگردم و توبه مىكنم، و من از مسلمانانم.«
با توجه به اين دو آيه از قرآن كريم مشخص مي شود كه مقدار مدت شيردهي حداكثر 24 ماه قمري و حداقل 21 ماه قمري بعد از به دنيا آمدن نوزاد است و به مادران توصيه مي شود براي رشد بهتر نوزادشان كمتر از اين مقدار به او شير ندهند.
با اين اوصاف، سعي كنيد به هيچ وجه قبل از اين مدت، كودك را از شير نگيريد؛ اما به هر دليل نمي خواهيد و يا نمي توانيد تا دو سال قمري به بچه تان شير دهيد و يا وقت شير گرفتنش رسيده است، مي توانيد با اتخاذ تمهيداتي براي از شير گرفتن اقدام كنيد؛ منتها اصلاً و ابداً منطقي نيست كه كودك را به يكباره از شير بگيريد و به او شوك ناگهاني وارد كنيد؛ چرا كه كودك در طول مدت شيرخوارگي وابستگي خاصي با سينه مادر پيدا كرده و منبع تغذيه و آرامش او در اين مدت سينه مادر بوده است و كودك براي رفع نيازهاي رواني، عاطفي و رسيدن به آرامش به اين منبع امن پناه مي‌برده است؛ بنابراين وقتي كودك را به يكباره از شير بگيريد در واقع او را دچار نوعي سوگ ناشي از فقدان منبع عشق مي‌كنيد و استرس مضاعفي را در وي ايجاد مي‌نماييد. براي كاهش اين گونه آسيب‌ها مادران بايد با برنامه‌ريزي كودك‌شان را در طول مدت يك ماه تا 45 روز براي اين منظور آماده كنند و به‌تدريج او را از شير بگيرند تا آسيبي متوجه كودك نگردد.
براي اين منظور بكوشيد در مدت از شير گرفتن كودك در طول روز بر تعداد و تنوع غذايي كودك‌تان بيفزاييد تا وي در طول روز نيازي به شير مادر پيدا نكند؛ اگر باز سماجت به خرج داد و در طول روز نيز خواست شير مادر را بمكد، سعي كنيد بعد از وعده‌هاي غذايي كه كودك غذا خورده و كاملاً سير شده اجازه اين كار را به او بدهيد تا مدت مكيدن پستان كاهش يابد. شبها نيز وقتي كه كودك خواب است؛ يكي دو نوبت به او شير بدهيد تا كمي سينه تخليه شود.
بكوشيد در طول شبانه روز كودك‌تان را غرق در محبت و نواز و نوازش كنيد و رابطه حسي و عاطفي خود را از طريق بغل كردن و نوازش كودك و بازي با او ادامه دهيد و حتي آن را چند برابر كنند تا در فرايند از شير گرفتن كودك، وي احساس طرد شدگي پيدا نكند.
اگر اين گونه كارهاي مقدماتي را به انجام رسانديد و به نتيجه نرسيديد در اين فرض به عنوان آخرين راهكار مي‌توانيد از روشي كه از قديم‌الايام به عنوان يك روش ساده و مؤثّر، مورد استفاده زنان ايراني بوده است، استفاده كنيد. اين روش منجر به بدرنگي و بدمزّگي و بوي نامطبوع پستان مي‌شوند و در كودك نوعي بي‌ميلي نسبت به پستان مادر ايجاد مي‌كند. توصيه مي‌شود از عطاري‌ها مقداري «صبر زرد» تهيه كنيد و مقدار كمي صبر زرد را در مقدار اندكي آب حل كرده و دور از چشم كودك روي سينه بماليد. اين كار را مي‌توانيد چند بار در روز تكرار كنيد تا كودك به محض مشاهده آن از خوردن شير منصرف شود. رنگ سياه صبر زرد به همراه بوي نامطبوع و مزه بد آن باعث خواهد شد كه كودك، رغبتي به گرفتن سينه مادر نداشته باشد. كودكان سِمِج‌تر، معمولاً به محض چشيدن طعم تلخ صبر زرد، از خوردن شير منصرف خواهند شد. البته بسياري از مادران، اقدام به رنگ كردن پستان خود با ماژيك و مانند آن مي‌كنند كه تا وقتي كودك نخواهد سينه را بمكد؛ مشكل مهمّي را در پي نخواهد داشت، امّا اگر كودك با ديدن هيبت ناساز پستان، كوتاه نيايد و اقدام به مكيدن سينه كند؛ مطمئناً موادّ شيميايي و خطرناك اين گونه رنگها، وارد بدن نازنين او خواهد شد و مشكل مي‌آفريند؛ بنابراين توصيه مي‌شود صرفاً از «صبر زرد» استفاده كنيد. اين را هم بدانيد معمولاً كودكان بامشاهده رنگ سياه صبر زرد به همراه بوي نامطبوع آن از آن مي‌گريزند و كمتر اتفاق مي‌افتد كه آن را بچشند؛ حتي اگر مزة آن را بچشند يكي دو بار بيشتر نخواهد بود؛ بنابراين ضرري متوجه كودك نخواهد بود.
توجه داشته باشيد كه رفتار بسياري از كودكان در هنگام جدا شدن از شير، مشابه يك فرد داغدار در فراق يار عزيز خود است؛ لذا همان طور كه گفته شد سعي كنيد در اين دوره بيشترين محبّت را به او داشته؛ با روش‌هاي مختلف وي را سرگرم كنيد تا كم كم اين داغ! را فراموش كند. بيدارخوابي والدين در نيمه‌هاي شب بر سر بالين كودكي كه بنابر عادت خود براي شيرخوردن از خواب بر مي‌خيزد؛ چيز غريبي نيست؛ لذا والدين بايد به لحاظ روحي، خود را براي اين مشكلات كاملاً طبيعي آماده كنند.
خوشبختانه اكثر مادران با روش ساده فوق به همان ترتيبي كه گفته شد به نتيجه مطلوب خواهند رسيد؛ ضمن اين كه كم شدن تحريك ناشي از مكيدن پستان، به تدريج، ترشّح شير مادر را متوقّف خواهد كرد و كودك با مشاهده قطع شير ديگر انگيزه‌اي براي مكيدن نخواهد داشت.
براي جايگزين كردن شيرمادر بعد از شيرگرفتن، مي‌توانيد در طول شبانه‌روز مقداري شير تازه كم‌چرب در ليوان يا بطري به وي بدهيد.
همواره موفق و كامروا باشيد.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پي‌نوشت‌ها:
1. بقره، آيه 233.
2. احقاف، آيه 15.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=63755&p=999692&viewfull=1#post999692