راجع به روش مطالعه سوال دارم

سوال:
بنده راجع به روش مطالعه اساتید سوال دارم. اگر یک طلبه بخواهد نهایتا یک درس را تدریس کند یعنی استاد آن درس بشود و کاملا به مطلب اشراف داشته باشد دقیقا چه کار می کند؟

پاسخ:
همانطور که خودتان هم اشاره کردید یکی از اصلی ترین اقدمات لازم جهت تدریس در کنار مهارت ها و روش های تدریس این است که فرد اشرافیت کامل نسبت به محتوای مورد تدریس داشته باشد. تحقق این امر نیازمند لوازمی است که البته ممکن است بسته به نوع محتوا، شرایط فردی و محیطی حاکم تفاوت هایی وجود داشته باشد؛ اما آنچه بیش از همه در میان اساتید برجسته و موفق دیده می شود هدف مندی و پشتکار در کنار استفاده از اصول مطالعه و یادگیری است که البته شاخصه هایی مثل اخلاص، توسل و توکل در دل آن جای گرفته است. بنابراین یک فرد برای یادگیری بهتر ضروری است پیش از به کارگیری روش های صحیح مطالعه، پیش زمینه های آن را در خود و محیط فراهم نماید. داشتن هدف، انگیزه، اخلاص، استاد خوب، آرامش، هم بحث و دوست خوب، محیط مناسب و ... از جمله این موارد است.

مهارت های مطالعه:

متخصصان روش های مختلفی را برای مطالعه عنوان کرده اند که معروف ترین آن روش «پس ختام» است. این روش که مبتنی بر 6 مرحله پیش خوانی، طرح سوال، خواندن، تفکر کردن، حفظ کردن و مرور است منجر به یادگیری بهتر و تسلط بیشتر بر محتوا می شود.(1) بررسی شیوه مطالعه و تدریس عالمان گذشته نیز حاکی از آن است که نامبردگان هم همین روش ها را تحت عناوین دیگر به کار بسته و از آن بهره جسته اند. عباراتی مثل «الدرس حرفٌ و التکرارُ الفٌ» ناظر به همین روش هاست. بنابراین اگر می خواهید استاد یک درس شوید این موارد را مد نظر داشته باشید. البته این مطالب ناظر بر تحصیل استاد محور است:

1- حتما قبل از درس پیش مطالعه داشته باشید. وقتی شما با پیش زمینه وارد کلاس درس می شوید آن موقع فکر و ذهن شما تماماً درگیر فهم مطالب استاد نیست؛ بلکه از آن فراتر رفته و دائم داده ها را تحلیل و ارزیابی می کنید. این مسئله منجر به شکل گیری سوالات و انتقاداتی در ذهن شما می شود که زمینه پویایی و فهم بیشتر و بهتر را فراهم می کند.

2- تمرکز در کلاس درس لازم و ضروری است. لذا سعی کنید وقتی وارد کلاس می شوید تمام افکار و تشویش های ذهنی را پشت درب کلاس گذاشته و فارغ از همه اینها وارد کلاس شوید. روش کاربری برای تمرکز این است که برای افکار متفرقه خود زمان و ساعت تنظیم کنید. مثلا با خود بگویید هر روز ساعت 9 تا 9:30 شب به این مسائل فکر می کنم. با این کار هر زمان احساس کردید فکر شما در کلاس و یا هر جای دیگر در حال انحراف است با یادآوری این برنامه مانع از انحراف آن می شوید.

3- پرسش گری از ویژگی های بسیار خوب است که فرد از بدو تولد تا پایان عمر باید آن را تقویت کرده و به دنبال کشف نادانسته ها باشد. لذا سعی کنید برای خود سوال ایجاد کرده و علاوه بر اینکه خودتان به دنبال پاسخ آن هستید، در کلاس درس هم پویا و فعال و سوال کننده باشید. البته سوال کردن هم آدابی دارد که اصلی ترین آن این است که سوال برای فهم مطلب باشد نه چیز دیگر.

4- در برخی موضوعات که نیاز به بررسی بیشتر دارد از استاد بخواهید منابع بیشتری به شما معرفی کند.

5- بین زمان تدریس استاد تا مطالعه اولیه نیاید فاصله زیادی ایجاد شود. معمولاً تا قبل از شروع روز بعد باید درس های روز قبل را حداقل یک بار مرور کرده باشید؛ چون در غیر این صورت خیلی از مطالب استاد از ذهن شما پاک خواهد شد؛ ولی وقتی مرور کنید به تثبیت آن کمک کرده اید.

6- مباحثه دروس در حوزه از اصلی ترین اقدامات فراگیری علوم است که تاکید ویژه ای بر آن وجود دارد. تکرار، بیان، رفع اشکال، طرح درس، روش شدن ابهامات، تقویت مهارت تدریس، طرح سوال، تفکر و ... از جمله آثار مباحثه است که نباید از آن غفلت کرد.(2)

7- معمولا سبک دروس حوزه به نحوی است که بعد از اقدامات مذکور این امکان برای شما فراهم است که در جلسه بعد یافته ها، ابهامات و اشکالات خود را در کلاس درس و در محضر استاد مورد ارزیابی قرار دهید. این مسئله به درک و فهم بیشتر مطلب کمک می کند.

8- همانطور که گفته شد، بعد از طی کردن این مراحل، تکرار دروس فراگرفته شده برای تثبیت و دوام آن لازم و ضروری است. مطالعه مروری یکی از این روش ها است؛ منتها اگر شرایط فراهم باشد که فرد بتواند این دروس را در قالب تدریس یا ... برای فردی بیان کند حد ایده آل آن پیاده خواهد شد.

9- مکتوب کردن آموخته ها در تمام مراحل نیز از ضروریات است که در تثبیت و تنظیم اطلاعات نقش بسزایی دارد؛ به خصوص اگر با نظم منطقی تدوین شود. یکی از آفات یادگیری، بی انضباطی علوم در ذهن است که فرآیند یادآوری و بکارگیری را با مشکل مواجه می کند؛ اما اگر علوم مذکور دارای ساختار منظم و منطقی باشد ذهن فرد مشکلی در این مسئله نداشته و موارد به صورت زنجیره وار در ذهن ثبت خواهد شد.

مطالب مرتبط در خصوص روش های تدریس:

کلیات فنون و روش های تدریس
وظایف متقابل استاد و دانشجو در تعلیم و تعلّم
جلوه های معلمی استاد مطهری (ره)
اعتماد به نفس درس دادن ندارم
رفتار استاد در برابر دانشجویان اش چگونه باید باشد؟
مشکل در تدریس
سایت روش تدریس

پی نوشت:
1. برای مطالعه بیشتر: مهارت هاي مطالعه صحيح براي درس خواندن
2- برای مطالعه بیشتر: مباحثه، آداب و فوائد


http://www.askdin.com/showthread.php?t=63342&p=996477&viewfull=1#post996477