پرسش:
در مورد راهکارهای اسلامی غلبه بر افکار منفی و همچنین درباره از بین بردن نگرانی از آینده و مثبت اندیشی اسلامی و خود تلقینی مثبت توضیح دهید.
پاسخ:
برای خلاصی از شرّ افکار ناخوشایند از منظر دینی می توانید به این روایت عمل نمایید:
شخصى به حضرت امام صادق (علیه السّلام) عرض كرد:
آقاجان، خيال های باطل و آروزهای طول و دراز و وهمى و وسوسه هاى فاسد، سينه مرا اذيّت و آزار مى دهد. فكرهاى پوچ و توخالى به ذهنم مى آيد كه از دين و اعتقاداتم سست مى شوم. فدايت شوم، اى پسر رسول خدا، كمكم كن، تا من از اين وسوسه هاى درونى نجات پيدا كنم .
آن حضرت فرمود:
دست روى سينه ات بكش و بگو:
«بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّهِ صَلَّی اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهَ و لاحَوْلَ وَ لاقُوَّهَ اِلاّبَاللّهِ العَلیِّ العَظیم، اَللّهُمَّ امْسَحْ عَنّى ما اَحذَر».
سپس دست بر شكم بکش و سه مرتبه اين دعا را تلاوت كن .
آن شخص اين عمل را انجام داد و آن حالتِ او برطرف شد(1).
در مورد داشتنِ امید و از بین بردنِ نگرانی از آینده، باید بگویم:
نقطه مقابلِ «نگرانی از آینده»، «امید» است. در منابع دینیْ امید به دو نوع تقسیم شده است:
- امید واقعی و امید غیر واقعی و دروغین
از منظر دینی، امیدی واقعی است که فقط به خداوند متعال باشد. در قرآن کریم، سوره مبارکه تغابن، آیه شریفه 13و نیز سوره مبارکه ابراهیم، آیه شریفه 11 تأکید شده که مؤمنان تنها بر خداوند متعال توکّل می نمایند (وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ) یعنی«و مؤمنان بايد تنها بر خدا توكل كنند». حضرت امیرالمؤمنین علیّ (علیه السلام) در حکمت 82 نهج البلاغه می فرماید:« لاَ يَرْجُوَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِلاَّ رَبَّهُ» یعنی «هيچ يك از شما جز به پرورگارش اميدوار نباشد(و دل نبندد)».
توکل واقعی این است که با امید به یاریِ خداوندِ متعال، با همت در راهِ عمل به وظیفه خودْ قدم بردارید و در فکر این نباشید که قسمت چه خواهد شد یا این که چه خطری شما را تهدید خواهد کرد. یک جا نشستن و فقط به این فکربودن که خدا همه کارها را انجام می دهد، امیدِ حقیقی به خدا و توکّلِ واقعی نیست. مؤمن کسی است که با استفاده گرفتن از اَسباب و وسائلِ عادیْ کار و وظیفه اش را انجام دهد و نتیجه یِ کارش را به خدا واگذار نماید.
درباره مثبت اندیشی باید بگویم:
مثبت اندیشی را می توان به صورت «استفاده از همه ظرفیت های ذهنیِ مثبت و امیدوارکننده در زندگی، برای تسلیم نشدن در برابر عواملِ منفیِ ساخته ذهن و احساس های یأس آورِ ناشی از ارتباط با انسان ها و رویارویی با طبیعت» تعریف کرد. به صورت خلاصه، مثبت اندیشی را می توان «داشتنِ امید به پیداکردنِ راه حلّ» و یا «خوش بینی نسبت به دنیا، انسان ها و خود» تعریف کرد.
مثبت اندیشی یکی از مباحثِ روانشناسیِ مثبت است که در سال های اخیر مطرح شده است. افرادی مانند: «مارتین سِلیگمَن» رئیسِ سابقِ انجمن روانشناسیِ آمریکا و «چیکزنت میهالی» از پیشگامانِ تحقیق در مورد «روانشناسیِ مثبت» می باشند.
راهکارهایِ مثبت اندیشی:
1- برای ایجاد مثبت اندیشی و خوش بینی و تقویت آن باید «لحظه»ها را غنیمت شمرد. امام امیرالمؤمنین علیّ (صلوات الله و سلامه علیه) می فرماید: «إنَّ ماضي عُمرِكَ أجَلٌ و آتيهِ أمَلٌ و الوَقتَ عَمَلٌ» یعنی «گذشته عمر تو، به سر آمده اى است و آينده اش اميدى [كه ممكن است تحقق نيابد و عمرى در كار نباشد] و زمان حالى كه در آن هستى زمان عمل است» (2).
2- باید از امکانات موجود، هرچه هست، استفاده نماییم و منتظر کامل شدن تمام وسایل و زمینه های مورد نیاز نمانیم. در قرآن کریم و احادیث زیادی به شکر نعمت و خودداری از کفرانِ نعمت امر شده است. خداوند متعال در سوره مبارکه ابراهیم، آیه شریفه 7 می فرماید: (وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ) یعنی «و (همچنین به خاطر بیاورید) هنگامی را که پروردگارتان اعلام داشت: «اگر شکرگزاری کنید، (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود؛ و اگر ناسپاسی کنید، مجازاتم شدید است».
3- مثبت اندیشی هزینه چندانی ندارد. فقط کافی است تصمیم و عزم جدّی برای آن داشته باشیم. پس از آن که تصمیمِ جدّی برای مثبت اندیشی گرفتیم، نوبت عمل (مثبت اندیشی در رفتار) می رسد. یکی از بهترین روش ها در این مرحله، تلقین به خود است. عبارت هایِ امیدبخشی که در دعاها و مناجات ها ذکر شده، بهترین تلقین های مثبت اندیشی به خود می باشند. با این تلقین ها، افکار مثبت را در درونِ خود زنده می نماییم، برای حفظِ آنها کوشش می کنیم و افکارِ بدبینانه که بر وسوسه ها، خیالات و توهّم ها می باشند را به فراموشی می سپاریم. باید به یاد داشته باشیم که شادیِ واقعی در درونِ خودِ ماست. فقط باید آن را پیدا کنیم.
پی نوشت:
1: مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، ج 92، ص 138، دار إحياء التراث العربي، بيروت، 1403 ق.
2: آمدی، عبدالواحد بن محمد (گردآورنده)، امیرالمؤمنین علیّ بن ابی طالب (علیه السلام)، (مؤلّف)، غُرَر الحِکَم و دُرَر الکَلِم، ص 224، دار الکتب الاسلامی، قم، 1410 ق
http://www.askdin.com/showthread.php?t=34551&p=989343&viewfull=1#post989343