آیا انسان میتواند صدای روح یا ملائکه بشنود!؟

پرسش: آیا صدای روح یا ملائکه شنیدنیست!؟

پاسخ:
در مورد سوالات فوق، ابتدا لازم است بین موجودات یاد شده تفاوت قائل شویم.
بحث اول: در یک طرف، ملائکه قرار دارند که موجوداتی مجرد تام هستند.
بحث دوم: در یک سوی، روح قرار دارد که موجودی است مجرد ناقص.
بنابراین برای شنیدن صدای آنان، نیاز به ابزار مختص به خود و ادراکی متناسب با آن است.

صدایی که از ملائکه ایجاد میشود، به واسطه اینکه خود این موجود، از تجرد تام برخوردار است و هیچ نحوه جسمانیتی ندارد حتی به نحو مثالی، بنابراین، صدای مادی و از طریق ابزار مادی نیست. بنابراین صدای ایجاد شده توسط آنها، غیر مادی است همسان با خود آنها که غیر مادی هستند.
البته ما نحوه و کیفیت آنرا نمیدانیم ولی از آنجا که ملائکه با یکدیگر تکلم دارند و با پیامبران و برخی اولیای الهی، صحبت میگفته اند، مشخص میشود که تکلم و به تناسب آن، صدا دارند ولی کیفیت آن مشخص نیست.
حال یا از طریق به حرکت در آوردن امواج صداست یا به صورتی دیگر، که چندان برای ما مشخص نیست.
البته گاهی اوقات، این مخلوقات در قالب انسانی یا موجودی محسوس تمثل میکردند.
چنانکه در مورد ظهور فرشتگان بر حضرت ابراهيم عليه السلام و بشارت وي به ولادت اسحاق و يعقوب(ع) (هود: 69) و نيز نزول و بروز فرشتگان به شكل جوانان زيبا بر حضرت لوط(ع)(هود: 78؛ حجر: 68) مراجعه كنندگان به حضرت داود(ع) براي رفع خصومت (ص: 21) و تمثّل فرشته بر حضرت مريم (مريم: 17) ازجملة اين آيات اند. تمثّل جبرئيل به شكل دحيه كلبي بر حضرت پيامبر(ص) را نيز مي توان از اين قسم به حساب آورد؛ چنان كه آن حضرت فرمود: وَأحْيَاناً يَتمثّل‏ لِيَ‏ الْمَلَكُ رَجُلًا فَيُكَلّمُنِي فَأعِي مَا يَقُولُ (1)؛ و گاه فرشته به صورت مردي برايم تمثّل مي يابد و با من سخن مي گويد و من آنچه مي گويد حفظ مي كنم.

نحوه تکلم و سخن گفتن در این مورد در گرو فهم نحوه تمثل فرشتگان است.
تمثل فرشته در قالبهای جسمانی بدین صورت نیست که جسم یا بدن جسمانی به خود میگیرند، چرا که این به معنای انقلاب ماهیت یک موجود مجرد و دارا شدن خصوصیات مادی و بدن مادی است. بلکه بدان معناست که در ظرف ادراک بیننده، آنچنان تصرفی میکنند که ببینده، آنان را به صورت انسان یا موجودی محسوس دیگر میبیند. هرچند در ورای این صورت ادراک شده، صورتی ملکی دارد که حقیقی است و تحول نمیپذیرد و برای انسان امکان مشاهده ندارد و انسان ابزار مشاهده آنرا ندارد.(2)
اما این تصرف و این ادراک در ظرف ادراک مادی است یا روحانی.
بر اساس آیات قران کریم مشخص میشود که این ادراک به دو صورت بوده است:
گاهی اوقات در ظرف ادراک حسی فرد بیننده صورت میگیرد چنانکه در جریان حضرت ابراهیم و رویایی ایشان با فرشتگان عذاب قوم لوط، حضرت ابراهیم آنان را در قالب محسوس دیده بود و با موجودات واقعا مادی اشتباه کرده بود. چنانکه برای آنان غذا فراهم کرده بود و از نخوردن غذا توسط آنان بیمناک شده بود یا همسرش نیز ایشان را دیده و بشارت آنان نسبت به بچه دار شدنش را شنیده بود:
« فَلَمّا رَأى‏ أيْدِيَهُمْ لا تَصِلُ إِلَيْهِ نَكِرَهُمْ وَأوْجَسَ مِنْهُمْ خيفَةً قالُوا لا تَخَفْ إِنّا اُرْسِلْنا إِلى‏ قَوْمِ لُوطٍ»
«و چون دید دست هایشان به سوی غذا دراز نمی شود، آنان را ناشناس یافت و از آنان احساس ترس و دلهره کرد، گفتند: مترس که ما به سوی قوم لوط فرستاده شده ایم.»(هود:70)
گاهی اوقات نیز در ظرف ادراک مادی نبوده است. چنانکه در وحی به حضرت رسول اکرم(ص)، ظرف ادراک، ابزار مادی نبوده است؛ وحي بدون مشاركت حس ظاهري بوده است و پيامبر با چشم و گوش غيرمادي فرشته را مي ديد و صدايش را مي شنيد؛ زيرا اگر با حس مادي باشد لازم مي آيد آنچه مي بيند يا مي شنود، ميان او و ديگر مردم مشترك باشد و ديگران نيز اگر آنجا حضور دارند، ببينند و بشنوند؛ درحالي كه هيچ كس وجود فرشته را حس نمي كرد. نه صدايي از فرشته به گوش كسي مي رسيد و نه شخصش ديده مي شد؛ ازاين رو در نزول وحي بر پيامبر صل الله عليه و آله تعبير به قلب نمود:
«نَزَلَ بِهِ الروح الامين عَلى‏ قَلْبِكَ»
«(جبرئیل) روح الامین (فرشته بزرگ خدا) آن را نازل گردانیده، و آن را بر قلب تو فرود آورده تا از عقاب خدا بترسانی. (الشعراء، 194)
باتوجه به این نکات، مشخص میشود که نحوه ایجاد صوت در فرشتگان به صورتی که انسان بتواند آنرا بشنود چگونه است.
بدین صورت که وقتی برای دیده شدن، آنان در ادراک بیننده تصرف میکنند تا آنان بتوانند این فرشتگان مجرد را به صورت محسوس ببیند، گاهی در گوش و ادراک شنوایی شنونده نیز آنچنان تصرف میکنند که گویی صدای محسوس را از انسانی یا موجودی شبیه به او میشنوند، گاهی نیز گرچه در ظاهر تمثل صورت گرفته است ولی ظرف ادراک صوت ایشان، گوش مادی مخاطبشان نیست بلکه قلب شریف ایشان است.

مسئله دوم: صدای روح
روح، در یک نگاه میتواند اشاره داشته باشد به همان موجود مجرد ناقصی که در گرچه ذاتا مجرد است ولی در مقام فعل، محتاج بدن است.
بنابراین روح، هیچ گاه نمیتواند جدای از جسم باشد،
خواه جسم مادی و خواه جسم مثالی.
از سوی دیگر، در انسان همه ادراکها توسط روح یا همان نفس صورت میگیرد و اندامهای حس ظاهری پنجگانه تنها ابزارهایی برای نفس هستند تا بتواند نسبت به مدرکات مادی اگاهی بیابد.
ولی برای آگاهی از مدرکاتی که از سنخ مادی نیستند، نفس یا روح نیاز به این ابزارهای مادی ندارد.
باتوجه به این نکته،
همانطور که ایجاد صوت، به دستور نفس و توسط ابزار مادی بدن(یعنی زبان و تارهای صوتی) صورت میگیرد، شنیدن صدا نیز به دستور روح/نفس و توسط ابزارهای مادی(یعنی گوش) است.
این از صداهای مادی.
ولی در صداهای غیر مادی مانند تکلم روح با موجودات مافوق مادی، همانطور که صحبت کردن آن موجودات فرایندی غیر مادی دارد و به همین جهت، نیازی به ابزارهای مادی ندارد، در شنیدن صدای آنان توسط موجود غیر مادی(یعنی نفس و روح) نیازی به ابزار مادی نیست.
به همین جهت است که گفتیم نفس پیامبر در مواردی که با فرشتگان ارتباط برقرار میکند، از قبیل نوعی اگاهی است بدون اینکه صدایی محسوس در کار باشدکه ایجاد شده باشد یا دریافت شده باشد.


پی نوشتها:
1. و گاه فرشته وحی به صورت مردی در مقابل من مجسم می گردد و با من سخن می گوید و من آنچه را می گوید حفظ می نمایم».
ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على،، مناقب آل أبي طالب عليه السلام (لابن شهرآشوب)، 1379ق، 4جلد، قم، علامه، ج 1، ص 41؛
مجلس، محمدباقر، ، بحار الانوار، 1376ق، بي چا، تهران، دار الكتب الإسلامية.ج 18، ص 260، ح 12
2. طباطبايي، محمد حسین، 1397ق، الميزان في تفسير القرآن، چ سوم، تهران، دار الكتب الاسلاميه، ج14، ص35؛ ج 17، ص13

http://www.askdin.com/showthread.php?t=62840&p=989781&viewfull=1#post989781