پرسش:
چطور میشود از صفت ناپسند کبر دوری کرد؟
پاسخ:
همانطور که مستحضر هستید برای درمان رذائل اخلاقی توجه به دو راهکار علمی وعملی لازم است.كبر، همانند ساير بيماريهاى اخلاقى به وسيله «شناخت و درك صحيح» و «عمل» درمان مى شود.امّا راه علمى، به اين صورت است كه انسان متکبر لازم است به تفکر واندیشیدن در رابطه ی با خود بپردازد، به اصل پیدایش خود که نطفه ای بی ارزش بوده ودر پایان نیز به مردار بد بویی تبدیل می شودتوجه نماید.توجه به عظمت پروردگار و ناچيزى انسان ، بهترین راهکار علمی کبر است.نحوه پيدايش انسان و كيفيت شكل گيرى او، بيانگر اين حقيقت است كه انسان به خودى خود ذليل و حقير است اين اراده و قدرت خداوند است كه زمينه رشد مادّى و معنوى ما را فراهم مى سازد و گرنه انسان ضعيف و ناتوان است.داشتن این نوع نگاه نسبت به گذشته وآینده باعث می شود انسان تا حدی در برابر کبر بیمه شود.
در حديثى از امام باقر عليه السلام مىخوانيم: «عَجَباً لِلْمُخْتَالِ الْفَخُورِ وَ انَّمَا خُلِقَ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ يَعُودُ جِيفَةً وَ هُوَ فِيَما بَيْنَ ذَلِكَ لَايَدْرِى مَا يُصْنَعُ بِهِ؛
از متكبّر فخرفروش در شگفتم! او در آغاز از نطفه بى ارزشى آفريده شده و در پايان كار مردار گنديده اى خواهد بود و در اين ميان نمى داند به چه سرنوشتى گرفتار م ىشود و با او چه مى كنند». «1»
توجه به مرگ نیز به انسان کمک می کند تا از کبر دست بردارد.
حضرت علی علیه السلام می فرمایند:
ضَعْ فَخْرَكَ وَ احْطُطْ كِبْرَكَ وَ اذْكُرْ قَبْرَكَ» «2»
از باليدن به خود دست بردار و تكبر را فرو گذار و گورت راهميشه به يادآر.
آنچه که انسان نسبت به آن تکبر می ورزد همه از آن خداست وچنانچه خداوند اراده کند در یک لحظه ممکن است همه ی آن داشته ها از انسان گرفته شود گاهی افراد به مال ودارایی خود می نازند وگاه دلیل تکبرشان زیبایی وجمال است ،گاهی نیز اطاعت وعبادت خود را برتر می بینند وکبر می ورزند،عده ای هم به مقام وقدرت ومناصب دنیایی خود می بالند عده ای نیز به میزان علم وسواد خود مغرور می شوند،عده ای هم به نسب خود می نازند،اما با یک نیم نگاه به راحتی می توان دریافت که همه ی انچه به انسان رسیده است امانتهای الهیست وانسان مالکیت استقلالی نداردبنابراین اموری كه اين قدر ناپايدار است چگونه ممكن است اين همه مايه غرور و غفلت گردد؟؟؟از طرفی تفکر در عواقب وعوارض دنیایی وآخرتی بیماری کبر نیز به انسان کمک می کند تا راحت تر از این رذیله نجات یابد.
در رابطه با راهکار عملی نیز علمای اخلاق سفارشاتی را ارائه فرموده اند یکی از این راه حل ها تواضع وفروتنی در برابر خداوند وخلق خداست.
در كلمات قصار اميرمؤمنان على عليه السلام آمده است كه فرمود:
«ضادُّوا الْكِبْرَ بِالتَّواضُعِ» «3»
به وسيله «تواضع» با «كبر» مبارزه كنيد.
انسان تواضع خود را در برابر خداوند می تواند با سجده ی طولانی نشان دهد وبرای تواضع کردن در برابر مردم نیز می تواند از طرق گوناگون خود را متخلق به تواضع نماید
براى دستيابى به چنين تواضعى، موارد زير پيشنهاد مى شود:
1- ابتداء به سلام به كوچك و بزرگ.
2- نشستن در جايى كه انسان، آن را كمتر از شأن خود مىداند.
3- توجه كردن به امتيازات و فضايل ديگران در خلقت و اخلاق.
4- نشست و برخاست با كسانى كه انسان آنها را پايينتر ازخود تصور مى كند.
5- پرهيز از همنشينى با ثروتمندان، قدرتمندان و متكبّران.
1 بحارالانوار، جلد 70، صفحه 229
2 نهج البلاغه، محمد عبده، ج 2، ص 299; و فيض الاسلام، ج 2، ص 1262.
3 شرح غررالحكم، صفحه 232، شماره 5920.
دیدگاه جدیدی بگذارید