آیا برای سجده بر" مّهر"روایتی وجود دارد؟

سؤال: سجده ی بر مهر به هنگام نماز به استناد چه روایتی صورت می پذیرد؟
جواب:
دستور قرآن و سنت بر آن است که نمازگزار به هنگام سجده می بایست بر زمین پاک سجده کند؛ [1] لذا سجده ی بر مهر از باب تسهیل در سجده ی صحیح بوده؛ زیرا مهر حقیقتی جدای از خاک نداشته و شکل ظاهری آن موجب تغییر ماهیت آن نشده؛ بنابراین اساسا چنین امری نیاز به دلیل خاص نداشته و مهر مصداق حقیقی خاک بوده که نمازگزار به هنگام سجده و با قرار دادن سر خویش بر آن، به شکل قطع تکلیف وجوبی خویش در این ناحیه را بجای آورده است.

توضیح: به هنگام سجده باید بر زمين و چيزهاى غير خوراكى كه از زمين مى‌رويد، مانند چوب و برگ درختان سجده كرد. همچنین سجده بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى صحيح نيست و نيز سجده كردن بر چيزهاى معدنى مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه باطل است؛ اما سجده كردن بر سنگهاى معدنى مانند سنگ مرمر و سنگهاى سياه اشكال ندارد».[2] علاوه بر اینکه چيزى كه بر آن سجده مى‌شود بايد پاک باشد؛ لذا سجده ی بر چیز نجس صحیح نمی باشد.
با توجه به این نکته اهتمام شيعه بر آن است كه محل سجده می بایست از خاكِ پاك بوده؛ لذا فرقى نمى‌كند كه آن خاك از چه زمين و جايى باشد؛ هر چند که بر اساس روایات اهل بیت (علیهم السلام) سجده بر تربیت کربلا افضل از هر خاکی است.[3]
بنابراین التزام و تقيّد شیعه به مُهر، از آن روست که چنین امری اولا موجب سهولت در ادای نماز صحیح در شرایط و مکانهای مختلف است و دیگر آنکه با سجده ی بر مهر اطمینان از طهارت محل سجده نیز حاصل شده؛ بنابراین هیئت و شکل مهر برای شیعه موضوعیت نداشته؛ بلکه با حصول آن یکی از شرایط صحت سجده محقق شده است.
چنین التزامی در سیره ی ائمه (علیهم السلام) نیز مشاهده می گردد، همچنان که در روایتی آمده است: «امام صادق (علیه السلام)کیسه ای (کوچک) از دیباج زرد رنگ داشت که در آن تربت امام حسین (علیه السلام) بود که آنحضرت به هنگام نماز آن تربت را در موضع سجودشان ریخته و بر آن سجده می کردند».[4]
اینکه از چه زمانی مهر برای نماز تهیه شده اطلاع دقیقی در مورد آن نیست؛ هر چند که ظاهر روایتی بیانگر آن است که در زمان غیبت صغری چنین امری وجود داشته، چنانکه مرحوم طبرسی در کتاب احتجاج از «محمّد بن عبد اللّه بن جعفر حميرى» از امام زمان- عجّل اللّه تعالى فرجه- روايت مى‌كند و مى‌گويد: نامه‌اى خدمت آن بزرگوار نوشته و در مورد فضيلت سجده بر لوحى كه از خاك قبر ساخته شده است از حضرتش سؤال كرده كه آيا چنين كارى فضيلت دارد؟ و حضرت پاسخ فرمودند: «اين عمل جايز بوده و فضيلت دارد».[5] که در این روایت سخن از لوحی است که از تربت امام حسین (علیه السلام) ساخته شده است.
نظیر چنین امری در عملکرد برخی تابعین همچون «مسروق بن اجدع» از اصحاب «ابن مسعود» مشاهده می گردد که وی به هنگام مسافرت دریایی با خود خشتی برای سجده به همراه داشته است.[6]

پی نوشت:
[1] . چنانکه قرآن کریم در بیان نحوه ی انجام تیمم می فرماید: (فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً) به خاكى پاك تيمّم كنيد. (النساء،‌ آیه: 44)؛ و در سنت قطعیه نیز وارد شده که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمودند: «جُعِلَتْ‏ لِي الْأَرْضُ مَسْجِدًا، وَطَهُورًا»، زمین برای من سجدگاه و مایه ی پاکیزگی قرار داده شده است. (الکلینی، الکافی، ج3، ص48، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث؛ البخاری، صحیح البخاری، ج1، ص232، ح311، لجنة احیاء کتب السنة_مصر).
[2] ر.ک: امام خمینی، توضیح المسائل، مساله ی: 1076.
[3] .الحر العاملی، وسائل الشيعة، بَابُ اسْتِحْبَابِ السُّجُودِ عَلَى تُرْبَةِ الْحُسَيْنِ علیه السلام أَوْ لَوْحٍ مِنْهَا، ج‏5، ص: 366، مؤسسة آل البیت: «محمد بن علي بن الحسين قال: قال الصادق (علیه السلام) السجود على طين قبر الحسين (علیه السلام)- ينور إلى الأرضين السبعة و من كانت معه سبحة من طين قبر الحسين (علیه السلام) كتب مسبحا و إن لم يسبح بها».
[4] . همان، ص366، ح6808: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِي الْمِصْبَاحِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: كَانَ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام خَرِيطَةُ دِيبَاجٍ صَفْرَاءُ- فِيهَا تُرْبَةُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَكَانَ إِذَا حَضَرَتْهُ الصَّلَاةُ- صَبَّهُ عَلَى سَجَّادَتِهِ وَ سَجَدَ عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ علیه السلام- إِنَّ السُّجُودَ عَلَى تُرْبَةِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام- يَخْرِقُ الْحُجُبَ السَّبْعَ». امام صادق (علیه السلام) کیسه ای از دیباج زرد رنگ داشتند که در آن تربت امام حسین (علیه السلام) بود که آنحضرت به هنگام نماز آن تربت را در موضع سجودشان ریخته و بر آن سجده می کردند و می فرمودند سجده بر تربت امام حسین (علیه السلام) حجاب های هفتگانه را از بین می برد.
[5] . همان، ح6807: «أَحْمَدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ الطَّبْرِسِيُّ فِي الْإِحْتِجَاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيِّ عَنْ صَاحِبِ الزَّمَانِ علیه السلام أَنَّهُ كَتَبَ إِلَيْهِ يَسْأَلُهُ عَنِ السَّجْدَةِ- عَلَى لَوْحٍ مِنْ طِينِ الْقَبْرِ هَلْ فِيهِ فَضْلٌ- فَأَجَابَ علیه السلام يَجُوزُ ذَلِكَ وَ فِيهِ الْفَضْلُ».
[6] . ابن سعد،‌ الطبقات الکبری، ج6، ص79، دار صادر - بيروت: «حدثنا محمد قال كان مسروق إذا خرج يخرج بلبنة يسجد عليها في السفينة».

http://www.askdin.com/showthread.php?t=62179&p=978076&viewfull=1#post978076