پرسش:
بنابر آیات تاریخی قرآن(نه گزارش های تاریخی صرف و احادیث)پدر حضرت ابراهیم آذر یا تارخ؟
پاسخ:
در آیه ۷۴سوره ابراهیم به آزر تصریح شده است: "وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ لِأَبیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْناماً آلِهَةً إِنِّی أَراک وَ قَوْمَک فی ضَلالٍ مُبینٍ" (۷۴) ابراهیم پدر (عموی) خود را مورد سرزنش قرار داد و به او چنین «گفت: آیا این بت‌های بی‌ارزش و موجودات بی‌جان را خدایان خود انتخاب کرده‌ای»؟
همچنین در آیات دیگر نیز به آزر اشاره شده است:
آیه47و48 سوره مریم می فرماید: " قالَ سَلامٌ عَلَیک سَأَسْتَغْفِرُ لَک رَبِّی إِنَّهُ کانَ بی‌حَفِیا وَ أَعْتَزِلُکمْ وَ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ أَدْعُوا رَبِّی عَسی أَلَّا أَکونَ بِدُعاءِ رَبِّی شَقِیا" ابراهیم(ع) گفت: سلام بر تو، به زودی از پروردگارم برایت (ای آزر) طلب مغفرت می‌کنم، او به من مهربان است و من از شما و آنچه که غیر خدا می‌پرستید دوری و کناره‌گیری می‌کنم، و خدای خود را می‌خوانم و امیدوارم که چون او را بخوانم مرا از درگاه لطفش محروم نگرداند.
در آیه ۱۱۴ سوره توبه نیز آمده است: "وَ ما کانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَها إِیاهُ فَلَمَّا تَبَینَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ". استغفار ابراهیم برای پدرش (آزر) فقط به خاطر وعده‌ای بود که به او داده بود. اما هنگامی که او را در راه بت‌پرستی مصمم و لجوج دید دست از استغفار درباره او برداشت.
تا اینجا حضرت با توجه به گزارهای تاریخی قرآن مشخص شد که حضرت ابراهیم پس از استغفار از آذر برائت جسته است. در تفسیر نمونه نیز آمده است:«از این آیه به خوبی استفاده می‌شود که ابراهیم بعد از مایوس شدن از آزر دیگر هیچگاه برای او طلب آمرزش نکرد و شایسته هم نبود چنین کند، و تمام قرائن نشان می‌دهد این جریان در دوران جوانی ابراهیم و زمانی بود که در شهر بابل می‌زیست و با بت‌پرستان مبارزه داشت(1)
ولی آیات دیگر قرآن نشان می‌دهد که ابراهیم در اواخر عمر خود و پس از پایان بنای کعبه برای پدرش از خداوند طلب آمرزش کرد (البته در این آیات چنان که خواهد آمد از پدر تعبیر به "أب" نشده بلکه تعبیر به والد که صریحا مفهوم پدر را می‌رساند، شده است). آنجا که می‌فرماید: "الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَهَبَ لِی عَلَی الْکبَرِ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعاءِ... رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یوْمَ یقُومُ الْحِسابُ" حمد و سپاس برای خدایی است که در پیری به من اسماعیل و اسحاق را بخشیده پروردگار من دعا را اجابت می‌کند، پروردگارا! من و پدر و مادرم و مؤمنین را در روز رستاخیز بیامرز".(2)
از انضمام این آیه به آیه ۱۱۴ سوره توبه که مسلمانان را از استغفار برای مشرکان بر حذر می‌دارد و ابراهیم را از انجام چنین کاری جز برای یک مدت محدود آن هم برای یک هدف مقدس، برکنار می‌شمرد، به خوبی استفاده می‌شود که منظور از "أب" در آیه مورد بحث، پدر نیست، بلکه عمو یا پدر مادر و یا مانند آن است و به تعبیر دیگر" والد" در بیان معنی پدر صراحت دارد، در حالی که "أب" صراحت ندارد.(3)
در جای دیگر قرآن نیز اب به عنوان عمو بکار رفته است.
در سوره بقره آمده است:
أَمْ كُنتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِيهِ مَا تَعْبُدُونَ مِن بَعْدِي قَالُوا نَعْبُدُ إِلَـٰهَكَ وَإِلَـٰهَ آبَائِكَ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِلَـٰهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿١٣٣﴾
«آیا شما حاضر بودید آن دم که یعقوب را مرگ در رسید و به پسران خویش گفت پس از من چه می پرستید؟ گفتند: خدای تو و خدای پدرانت ابراهیم و اسماعیل و اسحاق خدای یگانه را (پرستش می کنیم) و در برابر او تسلیم هستیم.» (بقره/ 133)
در اینجا یعقوب به فرزندانش علاوه بر ابراهیم و اسحاق، اسماعیل را نیز پدر خطاب می کند که در واقع عمویش بوده است.
بنابراین از قران به راحتی استخراج می شود که پدر حضرت ابراهیم تاریخ و عمویش ایشان آذر است.
منابع:
1.مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۳۰۴ - ۳۰۵
2. همان
3.همان، ص۳۰۵
کلیدواژه: آیات قرآن، پدر ابراهیم، آذر، تارخ
http://www.askdin.com/showthread.php?t=60312&p=942479&viewfull=1#post942479