چرا خوردن مشروب یا ارتباط با نامحرم، در اسلام گناه شمرده شده است؟

سوال:

چرا برخی اعمال و رفتارهایی که به کسی آسیب نمی رساند، مانند: خوردن مشروب یا ارتباط با نامحرم، در اسلام گناه شمرده شده است؟


پاسخ:

مقدمه اول؛ در اسلام سه نوع حق وجود دارد:
1. حق الله: اموری مانند نماز و روزه و حج و زکات و ... است که بر مکلف انجام آن واجب است و یا اموری که خداوند از آن نهی نموده، مانند نوشیدن شراب و زنا و... که ضروری است از انجام آن اجتناب کرد.

2. حق الناس: به حقوقی گفته می شود که در ارتباط با دیگران است و در این زمینه فرقی بین حقوق مالی، مانند غصب اموال دیگران و یا تلف نمودن آن و یا بردن آبروی افراد، مانند غیبت، تهمت و ... نیست.
3. حق النفس: حقی است که نفس و جان انسان بر وی دارد و رعایت آن ضروری است.⁽¹⁾

البته گاهی این حقوق با هم تداخل دارند. مثل غیبت که علاوه بر حق خداوند که آنرا حرام کرده بحث حق غیر هم مطرح است. علاوه بر اینکه هر گناهی قبل از اینکه به دیگران صدمه ای برساند، خود انسان را هدف قرار می دهد.

مقدمه دوم؛ امامیه بر خلاف اشاعره بر این اعتقاد است که احکام شرعی دائرمدار مصلحت و مفسده ملزمه است.⁽²⁾


مقدمه سوم؛ احکام شرعی که توسط مراجع دینی بیان می شود، برگرفته از قرآن، سنت، عقل و اجماع است. بنابراین احکام بیان شده اظهار نظر شخصی نیست، هر چند در برخی موارد جزئی برداشت مراجع از متون دینی ممکن است متفاوت باشد.

با توجه به مقدمات گذشته، روشن می شود که نگاه اسلام به گناه فقط معطوف به حق الناس نیست بلکه برای تعالی انسان و تکامل او به رابطه او با خود و خدایش هم توجه داشته است. لذا در قرآن و سنت نسبت به حقوق سه گانه مطرح در مقدمه اول، اوامر و نواهی متعددی وارد شده است. مثلا در مورد شراب قرآن می فرماید: انّما الخمر و المیسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون؛⁽³⁾ تحقیقاً شراب و انواع قمار و بت پرستى و یا سنگ هایى که براى قربانى نصب شده و چوبه هاى قرعه(براى کشف امور غیبى)، پلید و از کارهاى شیطان است، از آن دورى گزینید، شاید رستگار شوید. امام على^{(علیه السلام)} نیز مى فرماید: «خداوند شراب و مى گسارى را براى سلامت عقل حرام کرده است.»⁽⁴⁾ علاوه بر آیات و روایات، دانشمندان نیز ضررهای متعددی برای مشروبات الکلی برشمرده اند⁽⁵⁾ که به نحوی اثبات کننده مقدمه دوم است. علاوه بر اینکه گاهی شرب خمر سبب آزار دیگران شده و ممکن است حقوق دیگران نیز ضایع شود. البته در برخی آیات نیز اکراه خداوند از گناهان بطور کلی بیان شده، مانند: لكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإيمانَ وَ زَيَّنَهُ في‏ قُلُوبِكُمْ وَ كَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ أُولئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ؛ ليكن خدا ايمان را براى شما دوست‏ داشتنى گردانيد و آن را در دلهاى شما بياراست و كفر و پليدكارى و سركشى را در نظرتان ناخوشايند ساخت. آنان [كه چنين‏ اند] ره‏يافته گانند.⁽⁶⁾ و یا: فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَري‏ءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ؛ و اگر تو را نافرمانى كردند، بگو: «من از آنچه مى‏ كنيد بيزارم.»⁽⁷⁾

بنابراین دلیل حرمت برخی کارها یا وجوب برخی دیگر، صرفا آسیب رساندن به دیگران نیست، بلکه آسیب به خود انسان یا نافرمانی خداوند نیز ملاک است که البته مراعات حقوق سه گانه صرفا برای رشد و تعالی خود انسان است. در برخی گناهان مانند رعایت نکردن حجاب و مانند آن نیز حاکم در صورت مشاهده منکر در جامعه ملزم به برخورد است. مبنای این الزام هم دلایل امر به معروف و نهی از منکر و همچنین تساوی احکام بین مسلمان و غیر مسلمان است.





 

1. فیض کاشانى، ملا محسن، تفسیر الصافى، ج 2، ص 469، انتشارات صدر، تهران، 1415 ق.

2. انصاري، مرتضي، فرائد الاصول، ص273، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی تا.

3. مائده:90.

4. نهج البلاغه، حکمت 252.

5. ر.ک: على اصغر اکبرى، اثرات مشروبات الکلى از دیدگاه دانش پزشکى و دانشمندان غرب.
6. حجرات: 7.

7. شعراء: 216.

http://www.askdin.com/showthread.php?t=61122&p=957733&viewfull=1#post957733