پرسش:
خداوند ارحم الراحمین است به چه معناست؟
پاسخ:
ارحم و راحم از ریشه رحم گرفته شده اند. ارحم افعل تفضیل است به معنای مهربانترین و راحم به معنای رحم کننده ومهربان است .و روی هم به معنای مهربان ترین مهربانان است.
راغب می گوید: رحمت، مهربانى و رقتّى است که مقتضى احسان نسبت به شخص مرحوم است. گاهى فقط در مهربانى و گاهى فقط در احسان بکار می رود: رحم اگر به خدا نسبت داده شود مراد از آن فقط احسان است نه رقّت قلب چنان که روایت شده: رحمت از خدا انعام و تفضّل و از آدمیان رقّت قلب و عاطفه است(1)
در المیزان ذیل تفسیر "بسم الله الرحمن الرحیم "می گوید:"رحمت در خدا بمعنى عطا و احسان است."
طبرسى در موارد بسیارى از جمله در تفسیر سوره حمد و ذیل آیه 157 بقره رحمت را نعمت معنى کرده است و در سوره حمد پس از ذکر قول ابن عباس می گوید: خدا با رقّت و انفعال توصیف نمی شود پس مراد از رحمت نعمت و افضال است .
کوتاه سخن آنکه رحمت در خدا به معناى احسان و نعمت است و ارحم الراحمین به معناى بالاترین درجه احسان بخشایشگری است
خدا رحم واحسان رابه بندگان خویش ارزانی داشته و این رحم و احسان در میان بندگان دارای مراتبی است تا جایی که مادران از این هدیه الهی بیشتر بهره برده اند . وهمچنین پیامبران نسبت به امت خویش اینگونه اند « لَقَدْ جَاءكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُم بِالْمُؤْمِنِينَ رَؤُوفٌ رَّحِيمٌ »(2) رسولى از خود شما به سويتان آمد كه رنجهاى شما بر او سخت است ، و اصرار به هدايت شما دارد و نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان مي باشد .
تا جایی که به پیامبر اسلام خطاب می کنیم یا امام الرحمه این مرتبه در امامان هم می باشد تا جایی که در باره امامان نقل هست که آنها از شما به خود شما مهربانتر هستند .
امام رضا(علیه السلام) مي فرمايند: «از نشانه هاي امام .... ولايت او بر مردم، از ولايت آنها بر خودشان بالاتر، از پدر و مادر بر آنها مهربان تر و دلسوز تر است». (3)
ائمه(علیهم السلام) خود به ياران مي فرمودند: «اگر شما بيمار شويد ما نگران و بيمار مي شويم و اگر شما در صحت و شادي باشيد ما نيز خوشحال هستيم».
در روایات داریم که خداوند یک جزء از صد جزء مهربانی خویش را در بین بندگان خود قرار داد تا آنها به هم مهربان باشند . با این تعابیر که بیان شد خدا چقدر نسبت به بندگان خویش باید مهربان باشد؟
بالا ترین حد از مهربانی نزد خداست و تا جایی که امکان داشته باشد در حق بندگان خود لطف و مهربانی دارد
امام سجّاد (ع) فرمود: روزى پيغمبر اكرم(ص) شنيد مردى مى گويد: «يا ارحم الراحمين» حضرت شانه او را بگرفت و فرمود: هم اينك ارحم الراحمين است كه رو به تو نموده، حاجتت را بخواه. در حديث آمده كه هرگاه امام صادق (ع) را حاجتى سخت پيش مى آمد به سجده مى رفت و هفت بار مى گفت: «يا ارحم الراحمين» سپس حاجت خويش را از خداوند درخواست مى نمود... (4 )
منابع:
1. المفردات فی غریب القرآن، ص 347
2.توبه128
3.من لا يحضر الفقيه ـ ج4/ص419
4.بحار: 93/234
دیدگاه جدیدی بگذارید