پرسش:
احتمالات مختلف در مورد مصادیق کیسان را بیان کنید؟ آیا تنها لقب یکی از یاران مختار به نام ابوعمره بوده است؟
پاسخ:
اگر چه برخی تصور می کنند تنها مصداق کیسان، همان کیسان ابوعمره است که از نزدیکان مختار بود. اما احتمالات دیگری نیز در این باره مطرح است که عباتنداز
یک:غلام امام علی (علیه السلام) که در جنگ صفین در رکاب ایشان در (سال ۳۷ق) به شهادت رسید(1)
دو: در روایتی حضرت علی (علیه السلام)، مختار را کیسان نامید. پدر مختار، او را پس از تولد نزد حضرت علی (علیه السلام) برد. آن حضرت دست بر سر نوزاد کشید و فرمود: کَیس (یعنی زیرک) و از همان زمان او کیسان نام گرفت(2) بنابراین کیسان لقب خود مختار است.
سه:برخی از منابع، کیسان را لقب ابوعمره سائب بن مالک اسعدی (درگذشته ۶۷ق.) دانسته‌اند.(3) البته به نظر می رسید منظور سائب بن مالک اشعری باشد که ایشان نیز از یاران نزدیک مختار بوده و جد اشعریون قم است.
چهار: بیشتر از سه وجه دیگر مطرح است همان کیسان ابوعمره است(4)درباره نسب، محل و سال تولد و دوران زندگی وی قبل از قیام مختار اطلاع چندانی در دسترس نیست؛ جز اینکه در برخی منابع آمده است که وی از موالی (بردگان آزادشده) بنو عُرَینه، از طوایف قبیلۀ عرب بَجیله، بود(5)پس از قیام مختار در سال ۶۶ق و به حکومت رسیدن وی بر شهر کوفه، مختار، کیسان را که بسیار به او اعتماد داشت- به سرپرستی شُرطه (پلیس و شهربانی) و به قولی به ریاست نگهبانان (حَرَس) خود گماشت(6)
مختار به او دستور داد هزار کارگر فراهم آورد تا با کلنگ خانه‌های اشراف و کسانی را که به جنگ امام حسین(ع) رفته بودند، خراب کند. کیسان که آنان را خوب می‌شناخت، در کوفه به جستجو پرداخت و به هرکدام از آنان که دست می‌یافت او را می‌کشت، خانه‌هایشان را ویران می‌کرد و اموال آنان را به یکی از ایرانیانی که در خدمت مختار بودند می‌بخشید(7) وحشت از وی چنان شد که مردم کوفه به نام او مثل می‌زدند و هرگاه کسی دچار فقر می‌شد، می‌گفتند ابوعمره به خانۀ او آمده است(8)
منابع:
1. ابن مزاحم، نصر، وقعة صِفّین، قاهره، چاپ عبدالسلام محمد هارون، ۱۳۸۲ق، ص۲۴۹؛ طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، تاریخ طبری، بیروت، ج۵، ص۱۹
2. مسعودی، مروج الذهب، بیروت، ج۳، ص۲۷۷
3.صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج۲، ص ۳۷
4.نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعة، تهران، چاپ محمدجواد مشکور، ۱۳۶۱ش، ص۲۳؛ کَشّی، محمد بن عمر، اختیار معرفةالرجال المعروف برجال الکشی (برگزیدۀ محمدبن حسن طوسی)، مشهد، چاپ حسن مصطفوی، ۱۳۴۸ش ص۱۲۸؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۲۷۷
5.بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب الأشراف، چاپ سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶، ج۶، ص۳۹۵؛
6 .دینوری، احمد بن داود، الأخبارالطوال، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۹۶۰، ص۲۸۹؛
7. همان، ص292
8.کشی، رجال، ص۱۲۸
کلیدواژه: کیسان، ابوعمره، کیس،
http://www.askdin.com/showthread.php?t=59989&p=943289&viewfull=1#post943289