پرسش:
آیا محیی‌الدین ابن عربی با اندیشه‌های امامان بزرگوار ما آنگونه که شایسته است آشنا بوده؟ آیا امکان تحریف کتاب "فصوص‌الحکم" وجود داشته است؟
پاسخ
الف: بله چنین شناختی وجود داشته است.
به عنوان مثال
1- «شق الجیب»[1]
برای این کتاب عناوین دیگری نیز ذکر شده است مانند: «درّ الدرر»، «بدر الدرر»، «كتاب شق الجيب بعلم الغيب بكن و يكون و درّ الدرر»، «درّ الدرر فى معرفة العالم الأكبر»، «شق الجيب و رفع حجاب الريب فى إظهار أسرار الغيب».[2]
علامه حسن زاده در مورد این کتاب می‌گوید: «محی الدین رساله شق الجيب را به‌خصوص درباره حضرت مهدى(عليه‌السلام) و در بودِ آن جناب و غیبت وی نوشته است.»[3]
سبك نگارش رساله شقالجیب، رمزگونه میباشد؛ چنان‌كه ابنعربی در آغاز آن آورده است: «این رساله از علومی است كه جز بر صاحبان آن علم، واجب است پوشیده بماند».[4] سپس در جای دیگر کتاب می‌گوید: «خواستم آن‌چه را كه گاهی آشكار میكنم و گاهی پنهان، در این كتاب قرار دهم كه مرتبه نخست آن، این است كه این نسخه انسانیت مقام انبیاست و مرتبت دوم آن، مقام امام مهدی، منسوب به دختر نبی اكرم است».[5]
2- یا کتاب «عنقاء الـمُغرِب فی ختم الاولیاء و شمس المَغرب»[56]
این کتاب با عناوین دیگری نیز شناخته می‌شود: «سدره المنتهى و سر الأنبياء»، «نغمات الأفلاك أو السر المكتوم» «الوعاء المختوم على السر المكتوم»، «البحر المحيط الذی لا يسمع لموجه غطيط»؛ «سر المكتوم»، «كتاب الكشف و الكتم فی معرفة الخليفة و الختم».[67]
مرحوم آیت‌الله سید جلال الدین آشتیانی در مورد عنقاء مغرب یا اسم دیگرش «الوعاء المختوم علی السّر المكتوم» می‌گوید این کتاب از بهترین آثار عرفانی در تمام دوران عرفان میباشد و مؤلف عظیم آن، آن را در شؤون ختم ولایت مطلقه محمدیه مهدی موعود(عجل‌الله‌تعالی‌فرج ه‌الشریف) و نحوه‌ی ظهور آن حضرت تألیف نموده است.[87]
ابن عربی در این كتاب در تبیین و توضیح خصایص و شروط و كمالات خاتم الولایه، به نقل امتیازاتی میپردازد كه آن‌ها را جز در شخص قائم آل محمد(صلی‌الله‌‌علیه‌وآله و سلم) و امام دوازدهم شیعیان نمیتوان یافت. وی در آخر همان كتاب به تعیین صریح خاتم الاولیا پرداخته و می‌گوید: «فَاِنّ الإمام المهدی، المنسوب الی بیت النّبی؛ بدون تردید، امام مهدی، به خاندان نبی اكرم منسوب است».[9]
3- قصيده فى حق المهدى
این نسخه خطی که عثمان یحیی آن را فهرست کرده است قصیده‌ای است طولانی که در آن به حیات حضرت مهدی(علیه‌السلام) و شخصیت حضرت و فتنه‌های عصر ظهور و غیبت پرداخته است.[10]
4- صلوات خاصه محی الدین بر امام زمان(علیه‌السلام)
محی الدین بن عربی رساله‌ای مختصر به نام «مناقب» دارد که با نام «رسالة فی الصلاة علی النبی و الائمة الاثنی عشر» و یا «صلوات محی الدین» نیز شناخته می‌شود. وی در این رساله مختصر، به بیان مقام شامخ چهاره معصوم و فرستادن درود و صلوات بر ایشان پرداخته است که اگر کسی محی الدین و مذهب او را نشناسد بی شک حکم می‌‌کند که گوینده‌ی این سخنان ناب، قطعا شیعه دوازده امامی است. و از آن‌رو که رساله مناقب، حاوی عبارات بلند عرفانی است چندین شرح تاکنون بر این رساله نوشته شده است که از جمله می‌توان به شرح مناقب عالم شیعی سید محمد صالح موسوی خلخالی(م1306ق) اشاره کرد.
در آثار حضرت علامه حسن زاده آملی (حفظه الله تعالی) مانند ممد الهمم در شرح فصوص الحکم ص 644 و معاد شناسی مرحوم علامه طهرانی (ج 9 صص427، 490) به برخی از فقرات این صلوات ها اشاره شده است.
برای اطلاع بیشتر از این کتاب می توانید به کتاب شرح مناقب محيى الدين عربى نوشته سید صالح موسوی خلخالی ، ناشر: مطبوعات دينى، مكان چاپ: قم، سال چاپ: 1383
ب: بحث تحریف در اثار ایشان، یک بحث جدی می باشد.
ج: البته ایشان معصوم نیستند، و اگر مطالبی دارند که بر خلاف شریعت باشد، به هیچ عنوان قابل پذیرش نمی باشد.
_________________________
پی نوشت:
[1]. این کتاب با این عنوان «کتاب شق الجیب فی اسرار حروف علم الغیب«، در مجموعة الرسائل الالهیة، در قاهره، به سال ۱۳۲۵ق چاپ شده است. این کتاب در کتاب «الشجرة النعمانية بشرح صدر الدين القونوى» با تحقیق عاصم ابراهيم الكيالى الحسينى الشاذلى الدرقاوى، در انتشارات دارالکتب العلمیه بیروت به سال 1425 از ص61 به بعد آمده است.
[2]. مؤلفات ابن عربى تاريخُها و تصنيفُها، عثمان يحيى و احمد محمد الطيب، مصر، الهيئة المصرية العامة للكتاب، چاپ اول، 2001م، ص394.
[3]. هزار و یک نکته، پیشین، نکته631، ص388، و نکته 797، ص634.
[4]. محی الدین ابن عربی، حجاب هستی (چهار رساله)، رساله شقالجیب، مترجم: گل بابا سعیدی، تهران، ص127.
[5]. همان، ص161.
[6]. این کتاب با عنوان «عنقاء مُغرب فی معرفة ختم الاولیاء و شمس المغرب»، در قاهره، در سالهای ۱۳۳۲، ۱۳۵۳، ۱۳۷۳ق، و نیز۱۹۷۰م، به چاپ رسیده است.
[7]. مؤلفات ابن عربى تاريخُها و تصنيفُها، پیشین، ص419.
[8]. ر.ک: به مقدمه استاد سید جلال الدین آشتیانی بر "تفسیر فاتحه الكتاب" از مولفی ناشناخته، تهران، انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران، 1402ق-1360ش.
[9]. عنقاء مغرب فى ختم الاولياء و شمس المغرب، محيى الدين بن عربى، محقق و مصحح: عاصم ابراهيم الكيالى الحسينى الشاذلى الدرقاوى، بیروت، دار الكتب العلمية، 1426ق، ص93.
[10]. مؤلفات ابن عربى تاريخُها و تصنيفُها، پیشین، ص515.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=61102&p=955956&viewfull=1#post955956