سوال:
اهل حدیث با اخباریین چه تفاوتی دارند؟
پاسخ:
اهل حدیث با اخباری ها تفاوت دارند اما در اینکه دقیقا چه تفاوت هایی بین آنان وجود دارد و ویژگی های هریک به صورت مشخص چیست نیازمند تحقیق و پژوهش بیشتری است. به ویژه درباره اهل حدیث که تصور می شود همان اخباری ها باشند در حالیکه اینطور نیست و کاملا متفاوت اند هر چند ممکن است اشتراکاتی داشته باشند. نکاتی که در این باره به نظر می رسد عبارت است از:
1. تعبیر به اهل حدیث به صاحبان آثار و نویسندگان کتب روایی اطلاق می شود.
2. درست است که بین اخباری ها و اهل حدیث تفاوت وجود دارد اما احتمال مسامحه در تعبیر نسبت به هر دو وجود دارد یعنی گاهی از اخباری ها تعبیر به اهل حدیث شده باشد و بالعکس.
3. در اهل سنت نیز اهل حدیث داریم لذا برخی از کاربردهای کلمه« اهل حدیث» مربوط به اهل سنت است یعنی درمورد فرقه های از آنان به کار می رود. شواهدی برای این مطلب از تعابیر زیر استفاده می شود:
- مهمترين جسارت نسبت به مزار امام حسين عليه السلام در تاريخ، مربوط به متوكّل عبّاسى است. وى از سال 232 تا 247 ق، تحت تأثير اهل حديث متعصّب بغداد، بر امور،[1] سيطره داشت. منابع تاريخى، وى را دشمن اهل بيت عليهم السلام دانسته اند و گفته اند كه دشمنى سختى با على بن ابى طالب عليه السلام و خانواده اش داشت.[2][3]
- متوكّل پس از مرگ برادرش الواثق باللَّه، به حكومت رسيد. او شرابخوار، تندخو و متعصّب بود و با معتزليان، مخالفت و اهل حديث را تقويت مى كرد. او همچنين با علويان و شيعيان به شدّت دشمنى داشت، تا جايى كه زيارت عتبات را ممنوع كرد و دستور داد در سال 235 قمرى، مقبره امام حسين عليه السلام در كربلا را تخريب كنند.[4] در اين ايّام بسيارى از شيعيان، حبس و شكنجه و كشته شدند.[5]
- ابن ابى الحديد: همگان بر اين، اتّفاق نظر دارند كه امام على (عليه السلام) در همان زمان پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) قرآن را از حفظ داشت و كسى جز او، حافظ قرآن نبود. سپس ايشان، نخستين كسى بود كه آن را جمع آورى كرد. همه نقل كرده اند كه ايشان، در بيعت كردن با ابو بكر، تأخير كرد؛ امّا اهل حديث با شيعه هم نظر نيستند كه [شيعه] مىگويند:" تأخير ايشان، از سرِ مخالفت با بيعت بود"؛ بلكه مىگويند:" به جمع آورى قرآن، مشغول شد"[6]
4. در کتاب حدیث پژوهی آمده است: قبض و بسط و يا تركيب اين سه جريان(نص گرایان، عقل گرایان، صوفیه)، منشأ پيدايش تمامى جريان هايى بوده كه از آغاز تاكنون، شكل گرفته اند؛ مثلًا مىتوان در جريان نصگرايان، اهل حديث، حشويه، ظاهريه، حنابله، خوارج، سلفىها، وهابىها و اخبارىها را جاى داد، گرچه اينها خود با يكديگر اختلافات جدى دارند.همچنين مىتوان متكلّمان و اصوليان را در جريان دومْ (عقل گرایان) جاى داد، گر چه در دو حوزه متفاوت، فعّاليت علمى دارند.در جريان سوم نيز مىتوان از عرفان و تصوّف- با همه اختلافاتى كه با هم دارند- نام برد. [7]
5. برخی از اعتقادات اهل حدیث در کتب اعتقادی ذکر شده است:
- يكى از صفات بحث انگيز خدا، صفت متكلّم است. اهل حديث، كلام الهى را قديم و معتزله، آن را حادث مىدانند. اشاعره، با تفكيك ميان كلام نفسى و لفظى، اوّلى را قديم و دومى را حادث مىدانند. [8]
6. پيروان مكتب معتزله از اهل سنّت نيز مانند اماميه، معتقد به عدم امكان رؤيت حسّى خداوند متعال هستند؛ امّا اشاعره و گروهى از اهل حديث- كه «مُشبّهه» يا «حَشويّه» ناميده مىشوند-، قائل به امكان رؤيت حسّى خدا هستند، با اين تفاوت كه حشويه، قائل به جسم بودن خداوندند[9]
7. با توجّه به مطالب پيش گفته، استخراج مبانى و ديدگاههاى اختصاصى اين جريانها ضرورى است؛ بويژه آن كه صاحبان اين جريانها، به درستى، به اين كار نپرداخته اند و نيز تحليل هاى بيرونى درباره اين جريانها چشمگير نيست. از كتاب الفوائد المدنيّة، نوشته ملا امين استرآبادى (از پايهگذاران اخبارىگرى) مىتوان به عنوان كتابى كه مبانى يكى از اين جريانها را در خود جاى داده است، ياد كرد.[10]
[1] محمدى رىشهرى، محمد، دانشنامه امام حسين «عليه السلام» بر پايه قرآن، حديث و تاريخ، 14جلد، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، سازمان چاپ و نشر - قم - ايران، چاپ: 2، 1388 ه.ش.
[2] ( 1) الكامل فى التاريخ: ج 4 ص 318.
[3] محمدى رىشهرى، محمد، دانشنامه امام حسين «عليه السلام» بر پايه قرآن، حديث و تاريخ، 14جلد، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، سازمان چاپ و نشر - قم - ايران، چاپ: 2، 1388 ه.ش.
[4] ( 2). تاريخ الطبرى: ج 9 ص 154 و 185.
[5] محمدى رىشهرى، محمد، دانشنامه امام مهدى «عجل الله فرجه» بر پايه قرآن، حديث و تاريخ، 10جلد، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، سازمان چاپ و نشر - قم - ايران، چاپ: 1، 1393 ه.ش.
[6] . شناخت نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث ؛ ج1 ؛ ص267
[7] . حديث پژوهى، ج2، ص: 57
[8] . دانشنامه عقايد اسلامى ؛ ج7 ؛ ص63
[9] . دانشنامه قران و حدیث ،ج5 ، ص 348
[10] . حديث پژوهى، ج2، ص:57
http://www.askdin.com/showthread.php?t=31058&p=948664&viewfull=1#post948664