خدا چگونه یک سنگ را حرکت می دهد؟

باسلام و عرض ادب

سوال در مورد قدرت خداوند و نحوه تاثیر او بر طبیعت است.
بر اساس اصل علیت باید بین علت و معلول نوعی سنخیت وجود داشته باشد.
اما بین خداوند مجرد و موجودات عالم مادی، هیچگونه سنخیتی وجود ندارد تا جائیکه به نظر مشهور فلاسفه، موجودات این عالم مستقیما مخلوق خداوند قرار نمیگیرند بلکه با واسطه مخلوق او هستند.
پس با این اوصاف، خداوند چگونه اراده خود را در جهان محقق میکند.
اراده خداوند به تحقق یا عدم تحقق فعلی در عالم طبیعت، به دو نوع کلی است:
گاه بستر تحقق اراده او، موجودی است مختار. مثلا اراده میکند که انسانی بیمار شود یا نشود.
گاه نیز بستر تحقق اراده او، موجودی است غیر مختار، مثلا میوه دادن یک درخت انار.
بحث در مورد هر یک از این دو، جداگانه است.
در مورد مسئله اول، بحث از این است که اراده انسان در کنار اراده خداوند در تحقق یا عدم تحقق یک عمل اختیاری چگونه قابل جمع است و به مسائلی چون قضا و قدر، جبر و اختیار و ... منتهی میشود.
اما در مورد مسئله دوم، نکته مهمی که باید توجه کرد این است که خود این نوع به دو شیوه جاری میشود.
شیوه اول: تحقق اراده الهی در سنتهای رایج طبیعت: مانند اینکه یک درخت انار که شرایط میوه دادن را دارد و مانعی هم در این مسیر ندارد، میوه بدهد.
شیوه دوم: تحقق اراده الهی در تحقق یا عدم تحقق یک فعل خاص: مانند میوه ندادن درخت اناری که شرایط کافی را دارد و مانعی هم از میوه دادنش بر اساس روال طبیعی ندارد یا بالعکس.

اراده خداوند و سنت رایج او در طبیعت این است که همه اشیای عالم به صورتی قرار بگیرند که بیشترین خیرو منفعت از آنها ایجاد شود. بنابراین بر اساس توحید ربوبی، به صورتی موجودات عالم را ایجاد میکند که وقتی در کنار موجودات دیگر قرار میگیرد بیشترین خیر متصور -درموقعیت مادی ای که قرار دارد و باتوجه به تزاحماتی که با سایر موجودات دارد- از آن موجود ایجاد شود.
این اراده کلی خداوند است که طبق روال رایج انجام میشود.
پس در این موارد، اراده خداوند از طریق ربوبیتش صورت میگیرد که همان لحظه خلق موجودات، آنها را طوری می افریند و در کنار موجودات دیگرقرار میدهد که از همان لحظه ایجاد فایده مورد انتظار خود را داشته باشد.
برای تقریب به ذهن، یک مدیر توانمند کارخانه، وقتی کارگری را استخدام میکند همزمان با استخدام و حتی قبل از استخدامش، میداند که چه کارگری را میخواهد و برای کدام بخش از کارخانه اش. بنابراین به محض استخدام، آن نیرو را در بخش مربوطه قرار میدهد و آن کارگر(اگر درست استخدام شده باشد) انتظاری که از او در آن جایگاه می رفته را تامین میکند.
این مدیر، کارخانه و ترتیب نیروهایش و نیز ادوات و ابزارآلات و دستگاه های کارخانه خود را به صورتی قرار داده که هر یک از آنها، برای هدف خاصی بوده است و با کار خود انتظار مورد نظر را محقق می کنند.
در هنگام تولید نیز این دستگاه و کارگر است که آن محصولرا تولید میکند ولی آنچه باعث شد این دستگاه ها درست نتیجه بدهند، نظمی بود که مدیر و سازنده دستگاه ها و کارخانه برای آنها ایجاد کرده بود.

حال اگر بخواهد کارخاصی برخلاف روال انجام بگیرد یا انجام نگیرد.
مثلا بخواهد که از دل کوه، شتری زنده و سرحال و نیرومندبیرون بیاید.(1)
یا بخواهد حرکت رودخانه برای حضرت موسی(ع)(2) یا چاقو برروی گلوی حضرت اسماعیل(ع) نبرد.(3)
در این موارد که اراده برخلاف روال رایج است، نیز خداوندمتعال از طریق اسباب و عوامل طبیعی باعث تحقق یا عدم تحقق آن فعل خاص میشود.
البته همانطور که در مبحث معجزه بارها گفته شده است،تحقق معجزه لزوما نافی قوانین طبیعت نیست بلکه ممکن است از قوانینی بهره برده باشدکه نوع بشر به خودی خود توان دست یابی به آن قوانین را ندارد و به همین جهت تحققآن عمل، برهم زننده عادت طبیعت است.(4)
بنابراین، در تحقق یک فعلی که برخلاف جریان طبیعی عالم است، از قوانین دیگری که قابل کشف برای دیگران به صورت عادی نیست استفاده میشود وآن عمل در سیکل آن قانون قرار میگیرد.


ــــــــ
1.سوره اعراف، آیات 73-79
2.سوره بقره، ایه50
3.سوره صافات،آیات101-107
4. ر.ک: ایا معجزه قوانین طبیعی خلقت را نقض میکند.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=57230&p=952920&viewfull=1#post952920