پرسش:
سلام خسته نباشید؛میخواستم بدونم از اونجایی که خداوند خالق عقله،بی نیاز از داشتن عقله و کارهاش رو بر معیار عقل و تدبیر انجام میده و هیچگونه تغییری هم در ذاتش برای تصمیم گیری صورت نمیگیره و در عین حال از صفات قدرت،علم و غیره هم بهره میگیره؛آیا نمیشه گفت خدا خالق لذته،بی نیاز از لذته و کارهاش رو بر این معیار بدون هیچ تغییر پذیری ای انجام میده؟(در عین استفاده از صفاته دیگه)بااین فرض ماازکجامیدونیم لذت بردن خدا در رساندن عذاب به ما نیست؟و در ضمن به این علت با وجودلذت بردن خداوند از عذاب غرق در آتش جهنم نیستیم چون لذت بردن در عین حال باید با صفات عقلی هم سازگار باشه یعنی در پیچیده ترین حالت ممکن انجام بشه و اگه اینطور باشه ما میتونیم بگیم درسته که در خدا صفتی مثل بخل و یا کسب منفعت وجود نداره ولی خداوند به علت لذت بردن مارو پس از مرگ عذاب خواهد کرد،همیشه به ما دروغ خواهد گفت و ... .
پاسخ:
باسلام و عرض ادب
در سوال شما چند نکته مطرح شده است که لازم است به آنها پرداخته شود.
نکته اول: معنا، امکان و نحوه لذت بردن خداوند
لذت، دو نحوه اطلاق دارد.
نحوه اول: لذت مزاجی. این نحوه از لذت که متوقف است بر جسمانیت و ماده عبارت است از نحوه ای تغییر در مزاج انسان که به واسطه آن از این تغییرات احساس درد یا لذت میکند.
نحوه دوم: لذت عقلی. این نحوه ازلذت بردن، عبارت است از ادراک اموری که با ذات سازگاری دارد.
در مورد لذت نوع اول، از آنجا که مستلزم جسمانیت و مادیت است، قطعا خداوند چنین لذتی را ندارد.
اما در مورد لذت نوع دوم، اختلاف نظر زیادی بین اندیشمندان وجود دارد. آنچه مورد پذیرش مشهور متکلمان و فلاسفه اسلامی است این دیدگاه است که خداوند متصف به لذت بردن عقلی(یا به تعبیر فلاسفه، ابتهاج) میشود.(كشف المراد، ص320، علامه حلی)
نکته دوم: لذت خداوند در مورد انسان به چیست؟
گفتیم مراد از لذت در خداوند، لذت عقلی است.
لذت عقلی نیز که عبارت بود از ادراک اموری که با ذات ملائم و سازگار است.
حال ببینیم، در مورد انسان و عاقبت او، لذت خداوند در عذاب کردن انسان است یا نه.
در این مورد، نیاز به مقدماتی است.
م1. خداوند متعال حکیم است.
م2. خداوند متعال، به بندگانش نهایت لطف دارد.
م3. موجود حکیم، کار عبث انجام نمیدهد.
م4. برای تحقق حکمت الهی در خلقت انسان، برنامه ای برای هدایت انسانها ارسال شده است.
م5. عذاب مخلوقات فی نفسه با لطف سازنده سازگار نیست مگر اینکه
یا به خاطر مصلحتی اقوی برای آنان باشد.
یا نتیجه اعمال خودشان باشد.
بنابراین مشخص میشود که عذاب کردن دیگران و اذیت آنان(غیر از موارد استثنا شده که بیان شده) با ذات هیچ عاقلی سازگار نیست تا چه رسد به خداوند که عقل مطلق است.
اگر به انسان سختی ای میرسد چه در دنیا یا آخرت تنها دو وجه دارد:
وجه اول: یا به خاطر اعمال خودش است.
در دنیا و اخرت این وجه کاملا واضح است.
انسانها به واسطه اعمالی که انجام میدهند، نتایجی را به صورت وضعی ایجاد میکنند که برخی از این نتایج در دنیا و برخی در آخرت گریبان خودش را میگیرد.
یا به خاطر وجود مصلحتی بالاتر است.
این مورد نیز در دنیا و آخرت وجود دارد.
در دنیا مصلحت اقوی آن است که سختی ها فواید زیادی دارد از جمله بالا رفتن درجات، خالص شدن او، بخشیده شدن برخی گناهان و ...
در آخرت نیز مصلحت اقوای آن است که برخی از گناهان، به واسطه سختی هایی که انسان در دوران بعد از مرگ خویش تا زمانی که در جهنم قرار میگیرد، بخشیده میشود و به نوعی با تصفیه انسان از این پلیدی ها مستعد قرار گرفتن در نعمتهای الهی و بهره مندی از آن میشود.
بنابراین عذاب به خودی خود و فی نفسه متعلق اراده خداوند قرار نمیگیرد و خداوند با عذاب کردن ما قصد آنرا ندارد که به اصطلاح مایه تشفی خاطرش یا به بیان عرفی"دلش را خنک کند" و انتقام گرفته باشد. بلکه عذابها نتیجه اعمال خود ماست که به صورت وضعی یا قراردادی به ما میرسد.
موفق باشید.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=57263&p=952908&viewfull=1#post952908