قبل از بررسی این مطلب، باید دید که منظور از حرم امن یا امنیت حرم که در قرآن مورد اشاره قرار گرفته، چیست؟
منظور از امنیت مکه که در آیاتی از قرآن به آن اشاره شده(1) می تواند دو چیز باشد:
1. امنیت تشریعی؛ یعنی خداوند با این قبیل آیات نشان میدهد مکه از احترام خاصی نزد او برخوردار است بطوری که شرعا بر مومنین واجب است این احترام خاص را رعایت کنند تا جایی که حتی صيد حيوانات آن ممنوع است.
2. منظور امنیت تکوینی اما نسبی است؛ یعنی مکه نسبت به دیگر شهرها و مناطق مهم جهان از امنیت تکوینی مناسب تری برخوردار است بطوری که در طول تاريخ حوادث ناامن كننده كمتر به خود ديده است و این ناشی از عنایت خاص خداوند به این منطقه است.(2)
با توجه به دو معنای مذکور، حرم امن بودن مکه به معنای حفظ آن توسط خداوند متعال آنهم در هر حال و شرایطی نیست؛ بلکه در برخی موارد خاص که ممکن بوده انحرافی در پرستش خداوند ایجاد شود، این مرکز پرستش را حفظ کرده است. حال باید دید، در جریان ابرهه چه خصوصیتی وجود داشت که باعث نزول عذاب شد اما در دیگر موارد مانند حمله قرامطه یا حجاج و یزید، عذاب پیشگیرانه نازل نشد.
آنچه در جریان ابرهه با دیگر جریانات، متفاوت جلوه می کند، اینست که او در سرزمین خود مکانی برای عبادت ساخت. اما این بنا مورد استقبال مردم قرار نگرفت و او عامل آنرا رونق کعبه می پنداشت. به همین دلیل(و البته شاید دلایل اقتصادی یا سیاسی دیگر) قصد تخریب کامل کعبه و عدم عبادت خدا در آن مکان را داشت که در بین راه ناکام ماند.
اما در موارد دیگر مانند حمله یزید و حجاج، قصد اصلی آنها تخریب کعبه و جلوگیری از عبادت در این مکان شریف نبود؛ بلکه تنها مشکل آنها حکومت زبیریان بود که با کشته شدن عبدالله بن زبیر، خود حجاج به تعمیر کعبه پرداخت. گذشته از اینکه اگر قبل از حمله یزید یا حجاج، عذابی بر آنها نازل می شد، ممکن بود(با تبلیغات زبیریان) مردم گمان کنند این عذاب، تائیدی برای زبیریان باشد.
در مرود حمله قرامطه نیز هدف اصلی آنها از بین بردن پایه های توحید و توهین به شعائر یکتا پرستی نبود. اگر چه عقاید این گروه انحرافی بود اما به اصل توحید و رسالت پیامبر(صلی الله علیه و آله) اعتقاد داشتند و بر اساس مبانی غلط خود به کشتار حاجی ها و غارت مسجد الحرام(نه تخریب آن) و مکه پرداختند و خلیفه فاطمی که قرامطه خود را به او منتسب می کردند، از ابوطاهر و اعمال او برائت جسته و او را مورد عتاب قرار داد.
بنابراین بر مبنای امنیت تکوینی، در مواردی که اصل پرستش خداوند متعال و دین او در خطر باشد، حفظ مسجد الحرام لازم می شود، اما در موارد دیگر مانند سیل و جنگی که اصل دین یا پرستش خداوند در خطر نباشد، چنین لزومی مطرح نخواهد بود.
منابع:
1. بقره: 126؛ آل عمران: 97؛ ابراهیم: 35.
2. تفسير نمونه، ج10، ص: 366.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=60556&p=950360&viewfull=1#post950360