بنام خدا
سلام و ادب
در جمعبندی این بحث، توجه به چند نکته ضروری است:
اولاً: اراده‌هایی كه در قرآن شریف به خدا نسبت داده شده دو نوع است:
اول) اراده تكوینی: مقصود از اراده تكوینی این است كه شی ء مراد در نظام تكوین و واقع تحقق پیدا كرده است، چنانكه در این کریمه آمده است: «و اذا اراد الله بقومٍ سوءاً فلامردّ له» چون خدا برای گروهی بدی اراده كند جلوگیر ندارد.(1)همچنین در آیه ای دیگر چنین آمده: «انّما امره اذا اراد شیئاً ان یقول له كن فیكون» امر خدا وقتی كه اراده كند چیزی را به این است كه به او فرمان می‌دهد باش، پس آن چیز وجود پیدا می‌كند.(2) در اراده های تكوینی مراد هرگز تخلف پیدا نمی‌كند، یعنی اگر اراده خدا به چیزی تعلق گرفت وجود آن، حتمی و ضروری خواهد بود.
دوم) اراده تشریعی: مقصود از اراده تشریعی این است كه خداوند متعال از لحاظ تشریع و جعل قانون چیزی را اراده نموده است، یعنی چیزهایی را كه می‌خواسته مردم انجام دهند تا به کمال و سعادت برسند. در نظام تشریع عسر و حرج وجود ندارد بلكه طهارت و اتمام نعمت است. به عبارت دیگر خدای سبحان از انسان آزاد و مختار می خواهد که یکسری کارها را انجام بدهد و یکسری کارها را انجام ندهد. و اگر این انسان به دستورات الهی با حسن اختیار خود گردن نهاد, پاداش الهی را خواهد چشید و اگر با سوء اختیار خود, از دستورات الهی سرپیچی کرد, کیفر خواهد شد. تخلف از اراده تشریعی خداوند ممکن است، زیرا خداوند به اراده تکوینی اش اراده کرده انسان با اختیار، مسیر سعادت یا شقاوت خود را برگزیند.
بنابر این، آنچه تخلف از آن ممکن نیست، اراده تکوینی خداست. در نتیجه نه تنها انسان که سرتاسر وجودش نیاز و فقر است بلکه هیچ قدرتی در عالم هستی قادر نیست در برابر اراده تکوینی خداوند عزم مخالفت کند، زیرا جز خداوند سایر موجودات همه و همه عین فقر و وابستگی و احتیاج به ذات لایزال الهی هستند و آنکه از خود چیزی ندارد چگونه می تواند در برابر دارای مطلق، عَلَم مخالفت بر دارد.
ثانیاً: غلبه انسان بر برخی امور تکوینی مانند جاذبه زمین و دیگر قدرتهای موجود در عالم، به معنای غلبه اراده انسان بر اراده تکوینیه الهی نیست. بلکه تحقق اراده خدا بدست اراده انسانی است بعبارتی اراده انسان در طول اراده خداوند است نه در عرض و مقابل اراده خدا. و به بیانی دیگر می توان گفت: همان خدایی که به اراده تکوینی اش اراده کرده قوای طبیعت و از جمله جاذبه زمین را برای قوام و استواری زمین در نهاد آن قرار دهد همو اراده کرده که همه مخلوقات، با همه قوای شان مسخر انسان باشند. بعبارتی خداوند اراده کرده انسان بتواند جهان را با استفاده از نیروی عقل و اختیار به تسخیر خود در آورده، بر آنها تسلط یابد و از قوای آنها برای اهداف کمالی اش بهره ببرد.
موفق باشید ...
پاورقی_______________________________
1. سوره رعد آیه 19
2. سوره یس آیه 82.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=42402&p=572774&viewfull=1#post572774