«إِن كُلُّ مَن فىِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ إِلَّا ءَاتىِ الرَّحْمَانِ عَبْدًا لَّقَدْ أَحْصَئهُمْ وَ عَدَّهُمْ عَدًّا»؛ تمام كسانى كه در آسمانها و زمين هستند، بنده اويند. خداوند همه آنها را احصا كرده، و به دقّت شمرده است.(1)
«وَ مِنْ ءَايَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ مَا بَثَّ فِيهِمَا مِن دَابَّةٍ»؛ و از آيات اوست آفرينش آسمانها و زمين و آن چه از جنبندگان در آن ها منتشر نموده.(2)
با سلام و درود
بیان تفسیری برخی مفسران چنین است:
در تفسیر نمونه آمده: کلمه "دابه" به معنی جنبندگان، و کلمه "فیهما" به وجود موجودات زنده در کرات دیگر تصریح می کند.
كلمه "دابة" شامل موجودات ذره بيني تا حيوانات غول پيكر می شود ... و اين آيه بر وجود انواع موجودات زنده در آسمان ها دلالت دارد، گرچه هنوز دانشمندان به صورت قاطعى در اين زمينه قضاوت نمى كنند، همين قدر سربسته مى گويند: در ميان كواكب آسمان به احتمال قوى ستارگان زيادى هستند كه داراى موجودات زنده اند. ولى قرآن با جمله "وَ ما بَثَّ فِيهِما مِنْ دابَّةٍ" (آنچه در آسمان و زمين از جنبندگان گسترده است)، با صراحت اين حقيقت را اعلام مى دارد كه در پهنه آسمان نيز جنبندگان زنده فراوان است.(3)
علامه طباطبایی می گوید: از ظاهر آن بر مى آيد كه در آسمان ها نيز جنبندگانى هست، و اين كه بعضى، جنبندگان آسمان را به ملائكه تفسير كرده اند، صحيح نيست، زيرا اولا آيه شريفه مطلق است و نمى شود بدون دليل آن را مقيد به يک نوع جاندار كرد، و ثانيا اصولا اطلاق كلمه "دابة" بر فرشتگان معهود نيست.(4)
فخررازى (ازمفسران اهل سنت) در تفسیر آیه فوق (5) مى گوید: بعید نیست گفته شود كه خداوند در آسمان ها انواعى از موجودات زنده آفریده است كه راه مى روند، همانند انسان ها بر روى زمین.(6)
در حديث معروفى از امير مؤمنان حضرت على (علیه السلام) نقل شده است كه فرمودند:
"هَذِهِ النُّجُومُ الَّتِي فِي السَّمَاءِ مَدَائِنُ مِثْلُ الْمَدَائِنِ الَّتِي فِي الْأَرْضِ مَرْبُوطَةٌ كُلُّ مَدِينَةٍ إِلَى عَمُودٍ مِنْ نُورٍ"؛ اين ستارگانى كه در آسمان است شهرهايى هم چون شهرهاى زمين دارد، هر شهرى با شهر ديگر (هر ستاره اى با ستاره ديگر) با ستونى از نور مربوط است.(7)
روایتی دیگر: "سُئِلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) عَنِ الْخَلْقِ، فَقَالَ: خَلَقَ اللَّهُ أَلْفاً وَ مِائَتَيْنِ فِي الْبَرِّ وَ أَلْفاً وَ مِائَتَيْنِ فِي الْبَحْرِ وَ أَجْنَاسُ بَنِي آدَمَ سَبْعُونَ جِنْساً وَ النَّاسُ وُلْدُ آدَمَ مَا خَلَا يَأْجُوجَ وَ مَأْجُوجَ"؛ از امیرمؤمنان علی (علیه السلام )از خلق و آفرینش سؤال شد، ایشان فرمودند: خداوند هزار و دویست صنف از مخلوقات را در خشکی، و هزار و دویست صنف از مخلوقات را در دریا خلق کرد؛ و انواع بنی آدم هفتاد نوع است و [این] مردم از نسل آدم هستند.(8)
در این جا لازم است در باره حدیثی که در مورد جابلقا و جابلسا (دورترین منطقه شرقی و غربی عالم) که آن هم از مخلوقات دیگر سخن می گوید مطلبی عرض کنم:
روایت این دو منطقه (جابلقا و جابرسا) در کتب اربعه، نیامده است. در ثانی برخی این عوالم را از عالم مثال دانسته اند نه عالم ماده، لذا از دایره سخن ما خارج است(9)؛ کما این که در برخی روایات، تعابیری در باره آن مخلوقات آمده، مانند این که غذای آن ها تسبیح است و ...؛ که اشاره به عالم مثال بودن است(10). سوم این که چه بسا در برخی تعابیر روایی نیز کنایه از دورترین نقاط عالم (وسعت فاصله بین شرق و غرب عالم) است.(11)
در ادامه چند نکته عرض می شود:
1. از نظر فرد موحد و خداشناس که آفرینش جهان را از روی حکمت خداوند می داند، بعید به نظر می رسد که در میلیاردها ستاره هیچ کدام جز کره زمین مسکونی نباشد و همه حکم بیابانهای خشک و خالی و خاموش را داشته باشند و موجود زنده ای، مطلقاً در هیچ یک دیده نشود.
«يَسْئَلُهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ كُلَّ يَوْمٍ هُوَ في شَأْنٍ»؛ تمام كسانى كه در آسمان ها و زمين هستند از او تقاضا مى كنند، و او هر روز در شأن و كارى است. (12)
2. در خصوص بیان جزئیات آیین و زندگی موجودات دیگر و ... باید آگاهان از غیب و مطلعان از هستی، خبر دهند و انسان چیزی نمی داند؛ یعنی قرآن و روایت باید برای ما چیزی بگوید و الا از علم ما خارج است.
از متون دینی و آیات قرآن می توان استنباط کرد که موجودات دیگر در آسمان ها و چه بسا در کرات دیگر وجود دارند، اما این که همانند انسان ها باشند و یا حتی موجودات دارای شعور باشند، به قطعی ثابت نمی شود.
3. در آیات قرآن از موجوداتی به نام "جن" نام برده می شود که وجود آن ها از نظر دینی قطعی است. این موجودات می توانند در آسمان ها و در برخی از کرات آسمانی زندگی کنند و در عین حال در زمین باشند و به واسطه جنسی (آتش) که از آن آفریده شده اند، این قابلیت را دارند که در کرات مختلف (اگر شرایط زندگی برای آن ها فراهم باشد) زندگی کنند.
این موجودات دارای شعور و ادراک بوده و همانند انسان ها دارای تکلیف اند. پیامبر اسلام و نیز قرآن کریم، برای آنان نیز حجت است و ایشان مأمور به پیروی هستند.
4. آن چه مهم و مسلم است این که آغاز آفرینش و نسل این انسان کنونی به آدم و حواء می رسد و انسان کنونی از نسل آن ها است و همین برای شرافت این نسل از انسان، کافی است.
______________
- مریم، 93و94.
- شوری، 29.
- تفسير نمونه، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج20، ص 439.
- ترجمه الميزان، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج 18، ص 84.
- شوری، 29.
- مفاتيح الغيب، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج 27، ص 599.
- تفسير قمی، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج 2، ص 218.
- الكافي، نرم افزار جامع الاحادیث نور، ج 8، ص 220.
- کتاب الله شناسي، علامه طهرانی، ج 1، ص 180.
- بحارالانوار، نرم افزار جامع الاحادیث نور، ج 54، ص 332.
- همان، ج 44، ص 42.
- الرحمن، 29.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=40515&p=547394&viewfull=1#post547394