چرا مخاطب بیشتر آیات قرآن انسانها هستند؟

«يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَ لَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آياتي‏ وَ يُنْذِرُونَكُمْ لِقاءَ يَوْمِكُمْ هذا قالُوا شَهِدْنا عَلى‏ أَنْفُسِنا وَ غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ شَهِدُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كانُوا كافِرينَ»؛ (در آن روز به آنها مى‏گويد:)
اى گروه جنّ و انس! آيا رسولانى از شما به سوى شما نيامدند كه آيات مرا برايتان بازگو مى‏كردند، و شما را از ملاقات چنين روزى بيم مى دادند؟! آنها مى‏گويند: «بر ضدّ خودمان گواهى مى‏دهيم (آرى،) ما بد كرديم)» و زندگى (پر زرق و برق) دنيا آنها را فريب داد و به زيان خود گواهى مى‏دهند كه كافر بودند!(1)
با سلام و درود
خیر، جنیان قرآن و دین جداگانه ای ندارند و دین اسلام و قرآن کریم، برای انس و جن است و هر دو مکلف به دین اسلام هستند.
این قول مشهور مفسران است.(2)
«وَ أَنَّا لَمَّا سَمِعْنَا الهُدَى ءَامَنَّا بِهِ فَمَن يُؤْمِن بِرَبِّهِ فَلَا يخَافُ بخْسًا وَ لَا رَهَقًا وَ أَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَ مِنَّا الْقَاسِطُونَ فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُوْلَئكَ تحَرَّوْاْ رَشَدًا وَ أَمَّا الْقَاسِطُونَ فَكاَنُواْ لِجَهَنَّمَ حَطَبًا»؛ و اينكه ما [جنیان] هنگامى كه هدايت قرآن را شنيديم به آن ايمان آورديم و هر كس به پروردگارش ايمان بياورد، نه از نقصان مى ‏ترسد و نه از ظلم. و اينكه گروهى از ما مسلمان و گروهى ظالمند هر كس اسلام را اختيار كند راه راست را برگزيده است، و امّا ظالمان آتشگيره و هيزم دوزخند.(3)

در قرآن نیز در آیات متعدد تعبیر جن و انس، همراه و در کنار هم آمده و هر دو گروه مورد خطاب قرار گرفته اند، مانند: (انعام، 112)؛ (انعام، 130)؛ (اعراف، 38)؛ (اعراف، 179)؛ (نمل، 17)؛ (فصلت، 25)؛ (فصلت، 29)؛ (احقاف، 18)؛ (الرحمن، 33)؛ (اسراء 88)؛ (جن، 5)؛ (ذاریات، 56).
بیان تفسیری مفسران:
آن چه از آيات سوره جن به خوبى استفاده مى‏ شود اين است كه قرآن و اسلام براى همه، حتى آن ها (جنیان) نازل شده، و پيامبر اسلام مبعوث به همه بوده است، منتها هيچ مانعى ندارد كه رسولان و نمايندگان از خود آن ها از طرف پيامبر (صلی الله علیه وآله) مأمور دعوت آنان بوده باشند.(4)
طائفه جنیان چندين هزار سال پيش از انسان خلق شده و البته آن ها مكلف بوده و احکامی داشته و از خودشان برای آن ها پیامبرانی بوده ‏اند. البته پس از جعل خلیفه بر روی زمین که خلیفه بر تمام اهل زمین است و انس و جن را شامل می شود، پیامبرانی که برای انسان ها فرستاده شدند، پیامبر جنیان نیز بوده اند.
و سرّ اين كه پیامبران بايد از جنس انس باشند دو جهت است:
1. جنیان می توانند با پیامبران انس، تماس برقرار کرده و احكام دين خود را بگیرند ولى انسان ها نمی توانند.
2. استعداد بشر و قابليت آن در تعالى و ترقى علمى و عملى و اخلاقى بيش تر از جنیان است.(5)
پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) مبعوث بر هر دو گروه جن و انس بودند و جنیان خدمت پیامبر مشرف و دستورات احكامى خود را می گرفتند.(6)
مخاطب قرآن، انسان و جنیان هستند؛ این نظر مشهور مفسران است. و قرآن بین انس و جن، از باب غلبه، انس را بیش تر مورد خطاب قرار داده؛ چنان كه مى ‏فرمايد «يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ» (7) يعنى از آب شور و شيرين، لؤلؤ و مرجان خارج می شود، در حالى كه لؤلؤ از آب شور خارج می شود نه از آب شيرين.

از ابن عباس نقل شده است كه پيامبر از ميان انسان ها برگزيده مى‏ شد و پيامبر انسى، براى جنّيان، رسولى از ميان خود آن ها انتخاب مى ‏كرد.(8)
روایت: عن الباقر (عليه السلام) في حديث: "إن اللَّه عزّ و جلّ أرسل محمّداً صلّى اللَّه عليه و آله و سلم إلى الجنّ و الإنس"؛ از امام باقر عليه السلام نقل شده كه رسول خدا صلى اللَّه عليه وآله برای هر دو گروه انس و جن، پیامبر بود.(9)
روایتی دیگر: "سأل أمير المؤمنين عليه السلام: هل بعث اللَّه نبيّاً إلى الجنّ؟ فقال علیه السلام: نعم بعث اللَّه نبيّاً يقال له يوسف فدعاهم إلى اللَّه فقتلوه"؛ از امیرمؤمنان علی علیه السلام سؤال شد آیا خداوند برای جنیان پیامبری فرستاده؟ حضرت فرمودند: بله، خداوند پیامبری به نام یوسف برای آن ها مبعوث فرمود، پس آن ها را به سوی خدا فرا خواند، آن ها او را کشتند.(10)
آیه ای مرتبط:
«وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَيْكَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ يَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِيَ وَلَّوْا إِلى‏ قَوْمِهِمْ مُنْذِرينَ»؛ (به ياد آور) هنگامى كه گروهى از جنّ را به سوى تو متوجّه ساختيم كه قرآن را بشنوند وقتى حضور يافتند به يكديگر گفتند: «خاموش باشيد و بشنويد!» و هنگامى كه پايان گرفت، به سوى قوم خود بازگشتند و آنها را بيم دادند!(11)
شأن نزول: رسول خدا (صلّى اللّه عليه وآله) از مكه به سوى بازار عكاظ در طائف آمد، و «زيد بن حارثه» با او بود، به اين منظور كه مردم را به سوى اسلام دعوت كند، اما احدى به دعوت او پاسخ نگفت، ناچار به سوى مكه بازگشت تا به محلى رسيد كه آن جا را وادى جن مى ‏ناميدند، در دل شب به تلاوت قرآن پرداخت، جمعى از طايفه جن از آن جا مى ‏گذشتند، قرائت قرآن پيامبر (صلّى اللّه عليه وآله) را شنيدند،
هنگامى كه تلاوت حضرت پايان يافت آن ها ايمان آوردند و به عنوان مبلغانى به سوى قوم خود رفتند، و آنان را به سوى اسلام دعوت كردند، گروهى از آن ها ايمان آوردند و با هم به محضر آن حضرت رسيدند، و آن حضرت (صلّى اللّه عليه وآله) تعليمات اسلام را به آن ها ياد دادند.(12)
نکته: این که گفته می شود جنیان در درون زمین زندگی می کنند، صحیح نیست و دلیلی نداریم بر اختصاص دادن این به جنیان.
جنس جن لطیف است بر خلاف انسان که به اصطلاح فلسفی جنسش کثیف است، لذا انسان قابل رؤیت و دیده شدن ولی جنیان به خاطر جنس لطیفی که دارند، برای انسان قابل دیده شدن نیستند.
بنابر این: جنیان نیز مانند انسان ها به همین قرآن و دین اسلام مکلفند و پیامبر اسلام( صلی الله علیه وآله)، پیامبر جن و انس هستند.
خطاب قرآن نیز هم به انس است و هم به جن.
پیامبری که برای انسان ها مبعوث شده می تواند از بین جنیان، نماینده ای انتخاب کند تا امور آنان را به عهده بگیرد.


اگر سوال شود چرا از پیامبران جن و معجزات آنان در قرآن چیزی آورده نشده؟ چرا جن ها انسان ها را ببینند و همه چیز از پیامبران انسان ها بدانند و ما چیزی ندانیم؟ آیا این عدالت است؟
درپاسخ میگوئیم:
بنا بر نظر مشهور مفسران، پیامبر جنیان، همان پیامبران الهی هستند که برای انسان ها فرستاده شده لذا جنیان نیز مأمور به پیروی از همین پیامبران هستند (13)،
اگر به تفاوت آفرینش انسان و جن توجه کنیم، این تفاوت که جن برای انسان، در حالت معمولی قابل رؤیت نیست و ...؛ بی عدالتی محسوب نمی شود.

اگر سوال شودکه جنی تازه متولد شده که نه پیامبری دیده نه معجزه ای چگونه پی ببرد این قرآن که تمامش برای مخلوقات دیگری به نام انسان است برای هدایت و کمال او بسوی خدا نیز است؟
درپاسخ میگوئیم:
همان طور که انسان های امروزی پیامبران را ندیده و به گفته عالمان و دانشمندان و بر اساس تعالیم دریافتی در قالب قرآن و روایات، به اموری ایمان آورده و معتقد می شوند، جنیان هم می توانند چنین باشند. آن ها نیز عالمانی دارند که تعالیم الهی را آموزش بدهند. آن ها می دانند که مخاطب قرآن هستند و این را به دیگران آموزش می دهند.
از طرفی بزرگان از اجنه با پیامبران و ائمه معصومین (علیهم السلام) در ارتباط بوده و سؤال ها و مجهولات و حلال و حرام خود را از ایشان می پرسیدند.(14)

اگر سوال شود
آیا اجنه برای خدمت انسان آفریده شده اند و این باعث شده که خدا انسان را آنقدر واضح و برتر از آن خلق کند؟
در پاسخ میگوئیم:
دلیل آن به خدمت گرفتن و خدمتگذاری نیست، بلکه انسان قابلیت و استعدادی دارد که به خاطر آن می تواند به مقامی برتر از سایر مخلوقات(حتی ملائکه) برسد:
«ثمُ‏َّ دَنَا فَتَدَلىَ‏ فَكاَنَ قَابَ قَوْسَينْ‏ِ أَوْ أَدْنى‏»؛ سپس نزديكتر و نزديكتر شد تا آنكه فاصله او (با پيامبر) به اندازه فاصله دو كمان يا كمتر بود.(15)
البته اجنه می توانند توسط اولیای الهی به خدمت گرفته شوند، مانند حضرت سلیمان (علیه السلام):
«وَ مِنَ الْجِنِّ مَنْ يَعْمَلُ بَيْنَ يَدَيْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ»؛ و گروهى از جنّ پيش روى او به اذن پروردگارش كار مى‏كردند.(16)
«وَ الشَّيَاطِينَ كلُ‏َّ بَنَّاءٍ وَ غَوَّاصٍ وَ ءَاخَرِينَ مُقَرَّنِينَ فىِ الْأَصْفَادِ»؛ و شياطين را مسخّر او كرديم، هر بنّا و غوّاصى از آنها را. و گروه ديگرى (از شياطين) را در غل و زنجير (تحت سلطه او) قرار داديم.(17)

اگر سوال شود:
اینطور که خلقت نشان داده شده، خدا اجنه و شیاطین را بسیار ضعیف تر از انسان در هر حالتی خلق کرده است.
درپاسخ میگوئیم:
این گونه نیست که آن ها ضعیف تر از انسان باشند بلکه در برخی خصوصیات، بویژه از نظر جسمی، جنیان برتری زیادی بر انسان دارند.
«قَالَ عِفْرِيتٌ مِّنَ الجِنّ‏ِ أَنَا ءَاتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَن تَقُومَ مِن مَّقَامِكَ وَ إِنىّ‏ِ عَلَيْهِ لَقَوِىٌّ أَمِين‏»؛ عفريتى از جنّ گفت: من آن را نزد تو مى‏آورم پيش از آنكه از مجلست برخيزى و من نسبت به اين امر، توانا و امينم.(18)
«يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاءُ مِن محارِيبَ وَ تَمَاثِيلَ وَ جِفَانٍ كاَلجَوَابِ وَ قُدُورٍ رَّاسِيَتٍ»؛ آنها هر چه سليمان مى‏ خواست برايش درست مى‏ كردند: معبدها، تمثالها، ظروف بزرگ غذا همانند حوضها، و ديگهاى ثابت (كه از بزرگى قابل حمل و نقل نبود).(19)

اما این که چرا فضای زندگی انسان از عالم جن مجزا است، قطعا حکمتی دارد و چه بسا در صورت اختلاط و با توجه به خصوصیات متفاوت و حتی برتری جسمی و ... جنیان، آن آرامش از انسان سلب می شد؛ و این با غرض الهی از خلقت انسان و آوردن او در دنیا برای زندگی و حرکت در مسیر تکامل، منافات داشت.
فراموش نشود که انسان اشرف مخلوقات، و خلیفه و جانشین الهی و مسجود ملائکه انتخاب شده است. (20)
نکته: دانستن برخی مسائل، فقط در حد دانستن و برای بالا رفتن اطلاعات عمومی مفید است؛ و الا علم و دانشی نیست که منفعتی در پی داشته و یا برای هدایت انسان لازم باشد.
اگر داشتن اطلاعات در باره جزئیات زندگی جنیان برای هدایت انسان لازم بود، قطعا در کتاب آسمانی و قرآن کریم برای انسان ها بیان می شد. و همین که در قرآن نیامده و در روایات معصومین نیز به بیان جزئیات و تفصیل آن پرداخته نشده، روشن می شود که ندانستن آن ها هم نقص و عیبی که نیست بلکه چه بسا منفعتی هم نداشته باشد.
مطلب دیگر این که به دلیل ناشناخته بودن عالم اجنه، بیشتر مطالب مطرح شده در این زمینه، غیر علمی و چه بسا خرافات است و پشتوانه قرآنی و روایی ندارد، لذا معتبر نبوده و نمی توان آن ها را باور کرد.




______________
 

1. انعام، 130.
2. مجمع البيان في تفسير القرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏4، ص 567.
3. جن، 13ـ 15.
4. تفسير نمونه، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏5، ص 443.
5. ر.ک: أطيب البيان في تفسير القرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏5، ص 206.
6. همان، ج ‏12، ص 157.
7. الرحمن، 22.
8. مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏4، ص 567؛ تفسير جوامع الجامع، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏1، ص 410.
9. تفسير الصافي، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏2، ص 158؛ تفسير نورالثقلين، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏1، ص 768.
10. همان.
11. احقاف، 29.
12. مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏9، ص 139؛ البرهان في تفسير القرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏5، ص 48؛ تفسير نورالثقلين، ج ‏5، ص 19.
13. مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏4، ص 567.
14. كافی، کلینی، نرم افزار جامع الاحادیث نور، ج ‏1، ص 394 و 395، ح 2 و 3؛ بحارالأنوار، نرم افزار جامع الاحادیث نور، ج ‏27، ص 19 و جلد ‏46، ص 269، و ... .
15. نجم، 8و9.
16. سبأ، 12.
17. ص، 37و38.
18. نمل، 39.
19. سبأ، 13.
20. بقره، 30-34.

http://www.askdin.com/showthread.php?t=40590&p=547385&viewfull=1#post547385