سؤال:
منظور از قرآن که می‌فرماید پس از هر سختی، آسانی هست و به صورت كلی، آمده است، نه گاهی اوقات، چیست؟
پاسخ:
قرآن کریم در آیه پنجم سوره انشراح می‌فرماید: «فان مع العسر یسراً؛ مسلماً با سختی آسانی است» (1)
این آیه به همه انسان‌های تلاشگر نوید می‌دهد همیشه در کنار سختی‌ها آسانی‌ها است و از درون سختی‌ها آسانی به دست می‌آید. این نوید و وعده الهی، دل را نور و صفا می‌بخشد و به پیروزی‌ها امیدوار می‌کند، و گرد و غبار یأس و نومیدی را از صفحة روح انسان می‌زداید. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بدان که با سختی‌ها آسانی است و با پیروزی و با غم و اندوه خوش‌حالی و گشایش است» (2)؛ پس از نظر قرآن و حدیث و مسلم است که با هر سختی آسانی است. به دیگر سخن: آسانی‌ها از دل سختی‌ها بیرون می‌آیند.
واقعیت زندگی هم این مطلب را تأیید می‌کند. سختی‌های دوران تحصیل تبدیل به دانش می‌شود. سختی‌های کار و کوشش اقتصادی تبدیل به ثروت می‌گردد. سختی‌های مبارزات ملت‌ها تبدیل به آزادی و استقلال می‌شود. تحمل زحمات دوران بارداری ثمرة شیرین فرزند را تحویل مادر می‌دهد. بستری شدن در بیمارستان و تحمل درد و رنج ناشی از عمل جراحی، بهبودی و خوب شدن را به دنبال دارد. بنابراین جای تردید نیست که یکی از ثمرات شیرین سختی‌ها، آسانی‌ها هست، همان گونه که گفته شده:
مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد
باید توجه داشت این امر در مواردی است که سختی قابل تبدیل شدن به آسانی باشد، مثلاً آدمی که استعداد خواندن دارد، اگر زحمت بکشد و درس بخواند، با سواد می‌شود، ولی فردی که دیوانه است یا اصلاً قدرت یادگیری ندارد، قابلیت درس خواندن ندارد و هر چه به کلاس برود، فایده ندارد. شخصی که فلج مادرزاد است و از نظر پزشکی قابل معالجه نیست، این سختی قابلیت تبدیل شدن به آسانی را ندارد (البته شفای الهی ممکن است).
نیز باید توجه داشت که هر سختی، متناسب با خودش آسانی را به ارمغان می‌آورد، نه هر آسانی را ، مثلاً کسی که از استعداد معمولی برخوردار است و پول کمی دارد و وارد بازار تجارت می‌شود و شب و روز می‌دود، به اندازه تلاش و کوشش و آشنایی با رمز و رموز تجارت و بازار و به مقدار پولش سود می‌برد، نه این که در ظرف یک شب، بتواند یک آدم پول‌دارشود. (2)
هم چنین گاهی آسایش و آرامش در عمق و باطن سختی‌ها وجود دارد و انسان در این عالم ، آن عمق و باطن را مشاهده نکرده و به آن دست نخواهد یافت، بلکه پس از سپری شدن عمل و رفتن از این جهان، در جهان دیگر نتیجة سختی‌ها و صبر در مقابل آنها را مشاهده کرده و به آنها دست خواهد یافت. بلکه اگر زندگی منحصر در این عالم بود، برخی از موارد شاید بدون پاسخ می‌ماند ،مانند همین فرض که انسان، تمام عمر خود را در سختی‌ها گذرانده باشد و با صبر در مقابل سختی‌ها و مشکلات به پاداش الهی و آرامش و راحتی در جهان دیگر دست یابد. خداوند فرموده: و بشر الصابرین. اما باید متوجه باشیم فرض این که انسانی در تمام عمر فقط سختی داشته و هیچ گونه راحتی و آسایش نداشته باشد یا بالعکس، فرض صحیحی نیست. (3)
منابع:
1. انشراح: 94/ 5.
2. مکارم، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، ج 27، ص 128.
3. به نقل از: http://www.pasokhgoo.ir/node/1628
پاسخ دیگری نیز در این جا (http://www.soalcity.ir/node/2197) آمده است.