سؤال:
با توجه به آیه آخر سوره نساء، وقتی مردی بمیرد نصف ارث وی به خواهرش می‌رسد (اگر یک خواهر داشته باشد) و وقتی زنی بمیرد و یک برادر داشته باشد تمام ارث او به برادر وی می‌رسد. (در هر دو حالت فردی که می‌میرد فرزند یا پدر و مادر ندارد) لطفا دلیل تعلق گرفتن نصف ارث مرد به زن را توضیح دهید؟ نصف دیگر ارث متعلق به کیست؟
پاسخ:
استاد ناصر مکارم شیرازی (زید عزه) ذیل آیه پایانی سوره نساء می‌نویسد:
درباره ارث خواهران و برادران، دو آيه در قرآن نازل شده است: يكى آيه 12 سوره نساء، و ديگری آيه پایانی سوره نساء، یعنی آیه 176. اين دو آيه اگر چه در بيان مقدار ارث آن‌ها با هم تفاوت دارد اما هر كدام به يک دسته از خواهران و برادران ناظر است؛ آيه 12، ناظر به برادران و خواهرانِ مادرى است، ولى آيه 176 درباره خواهران و برادرانِ پدر و مادرى، يا خواهران و برادرانِ پدرى تنها، سخن مىگويد.
گواه اين مطلب اين است كه معمولا كسانى كه با واسطه با شخص متوفى مربوط مى‌شوند، مقدار ارثشان به اندازه همان واسطه است، يعنى برادران و خواهران مادرى به اندازه سهم مادر مى‌برند كه يک سوم است، و برادران و خواهران پدرى، يا پدر و مادرى، سهم ارث پدر را می‌برند كه دو سوم است، و چون آيه 12 درباره ارث برادران و خواهران روى يک سوم دور می‌زند و آيه 176 روى دو سوم، روشن می‌شود كه آيه سابق در باره آن دسته از برادران و خواهران است كه تنها از طريق مادر با متوفى مربوط هستند، ولى آيه 176 درباره برادران و خواهرانى است كه از طريق «پدر»، يا «پدر و مادر» مربوط مى‌شوند. رواياتى كه از ائمه اهل بيت (علیهم السلام) در اين زمينه وارد شده نيز اين حقيقت را اثبات می‌كند.
در هر حال، چنان چه يک ثلث يا دو ثلث ارث به برادر يا خواهر تعلق گرفت، باقى مانده طبق قانون اسلام ميان ساير ورثه تقسيم می‌شود. (1)
منابع:
1. مکارم، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، ج 4، ص 236 ـ 237.