سؤال:
معنای ایمان و عمل صالح چیست؟ و در قرآن چگونه در کنار هم آمده‌اند؟
پاسخ:
معنای لغوی و اصطلاحی ایمان:
ایمان از (امن) به معنای ایمنی دادن و رفع ترس و اضطراب است. (1)
ايمان، عبارت است از جای‌گير شدن اعتقاد در قلب، و اين كلمه از ماده (ء- م- ن) گرفته شده، چنان که شخص با ايمان، به كسى كه به درستى و راستى و پاكى وى اعتقاد پيدا كرده، امنيت مى‌دهد، يعنى آن‌چنان دلگرمى و اطمينان مى‌دهد كه هرگز در اعتقاد خودش دچار شك و ترديد نمى‌شود، چون آفت اعتقاد و ضد آن شك و ترديد است. (2)
در اصطلاح اسلام، ايمان، تصديق به خداوند، پيامبران، ملائكه، کتب آسمانی، قیامت و بهشت و جهنم است. (3)
معنای لغوی و اصطلاحی صالح:
صالح از (صلح) مقابل و ضد فساد است. و این واژه در قرآن در مقابل فساد و نیز در مقابل سیئه به کار رفته است. (4)
صالح یعنی شايسته. آن چه يا كسی كه شايسته و خوب است و در آن فساد نيست. (5)
اعمال صالحه كارهایى است كه شرع آن‌ها را شخصا بيان فرموده؛ و يا هر عمل صالح مطابق عدل و انصاف مورد رضاى حق است، خواه در شرع بالخصوص بيان شده باشد يا نه، كه قطعا در آن نيز ايمان منظور است.
پس بى‌شك عمل صالح پيش خدا در صورتى مؤثّر و مقرب است كه توأم با ايمان به خدا باشد و در غير اين صورت پوچ و بىاثر خواهد بود. (6)
رابطه ایمان و عمل صالح
ايمان به معنى تسليم است. مؤمن كسى است كه به حق تسليم باشد و آن قهرا با عمل توأم است و بدون آن مصداق ندارد.
ايمان پس از اعتقاد است، شخص اگر پس از اعتقاد به عقيدهاش تسليم شد مؤمن است و گر نه منافق يا كافر است.
از طرف ديگر هر قدر اعتقاد قوى باشد تسليم محكم خواهد بود، [و] شدت و ضعف ايمان و داراى مراتب بودنش از اين روشن می‌شود. (7)
روایت:
«وَ الْإِيمَانُ هُوَ الْإِقْرَارُ بِاللِّسَانِ وَ عَقْدٌ فِي الْقَلْبِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْكَان»؛ یعنی ايمان، اقرار به زبان، و استقرار در قلب، و عمل به اركان و اعضاء است. (8)
روایتی دیگر: «الْإِيمَانُ قَوْلٌ مَقُولٌ وَ عَمَلٌ مَعْمُولٌ وَ عِرْفَانُ الْعُقُول وَ اتّباعُ الرّسول»؛ یعنی ايمان سخن و عمل و اعتقاد و پيروى از پيامبر (صلی الله علیه و آله) است.(9)
منابع:
1. مصطفوی، حسن، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج 1، ص 149.
2. موسوی همدانی، سید محمد باقر، ترجمه الميزان، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج 1، ص 73.
3. طبرسی، فضل، مجمع البيان، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج 1، ص 120.
4. راغب اصفهانی، حسین، المفردات في غريب القرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ص 489.
5. قرشی، سیدعلی اکبر، قاموس قرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج 4، ص 142.
6. همان، ص 144.
7 . قرشی، سیدعلی اکبر، قاموس قرآن، ج 1، ص 124.
8.کلینی، محمد، الكافي، نرم افزار جامع الاحادیث نور، ج 2، ص 27.
9 .طبرسی، فضل، مجمع البيان، ج 1، ص 122.