سؤال:
در شب قدر ملائکه و جبرئیل کجای دنیا نازل می‌شوند؟
پاسخ:
برای دریافت پاسخ کامل و همه جوانب سوال باید شما شناخت خود را از مسله شب قدر دقیق نماید لذا در دو محور به نکته های در این باره توجه کنید:
الف) در ابتدا باید گفت: لیلة القدر غیر از ظهور و وجود زمانی، وجود فرا زمانی نیز دارد، و در واقع وجود ملکوتی و فرا زمانی آن به صورت زمانی در شب خاصی تجلی می‌کند.
بنا بر این در هر اقلیمی اُفقی خاص است و طلوع و غروب آفتاب در آن سرزمین با سرزمین‌های دورتر از آن نه تنها چند ساعت بلکه یک روز ممکن است متفاوت باشد، مثلاً در مشرق زمین شب است در حالی که در همان لحظه در مغرب زمین روز است، هنگامی که آفتاب در شرق طلوع می‌کند و روز می‌شود و در مغرب زمین تازه شب پدید می‌آید. بنا بر این تفاوت اُفق فراتر از چند ساعت در برخی جاها به مقدار یک روز می‌رسد.
بنا بر این تعدد افق‌ها گرچه موجب تعدد لیلة القدر نمی‌شود ولی باعث ظهور و تجلی حقیقت لیلة القدر در چند شب طبق افق‌های متفاوت آن مناطق می‌گردد، مثلاً در مشرق زمین حقیقت لیلة القدر در شب شنبه تجلی می‌کند و آن شب لیلة القدر محسوب می‌شود، ولی برای منطقه مغرب زمین در شبی که در آن شب در شرق روز است لیلة القدر تجلی می‌کند و شب قدر محسوب می‌شود.
در آموزه‌های دینی آمده: اگر کسی در اول ظهر نماز بخواند به امام زمان اقتدا کرده، در حالی که امام زمان معلوم نیست در کجا و طبق کدام افق به نماز ایستاده است. مراد این است که نماز او به امامت باطن نماز و باطن وقت نماز ظهر امام انجام شده، لذا آن گونه تعبیر شده است.
طبق این رویکرد، ممکن است فرشتگان الهی برابر افق‌های مختلف که لیلة القدر در آن منطقه محسوب می‌شود به زمین فرود آیند.
به خصوص آن که طبق روایات فلسفه نزول فرشتگان در شب قدر این است که آنها به حضور حجت عصر می‌رسند و مقدرات رخدادهای سال را به حضرت تقدیم می‌کند. از این معلوم می‌شود مقدرات هر منطقه و عملکرد مردمان همان اقلیم در شب قدر متناسب افق همان اقلیم مقدر و گزارش خواهد شد. (1)
با توجه به این بیان ظهورات و جلوه های شب قدر متعدد بوده و برابر هر افق شب قدری متجلی است و باید هر اقلیمی طبق افق خود شب قدر را احیا نماید.
ب) قرآن کریم فرمود: «فرشتگان و روح به اذن خدا، همه فرمان‌ها و سرنوشت ها را فرود می‌آورند». (2)
نكته مهم، واژه «تنزل الملائكة و الروح» است كه فعل مضارع است و معناي استمرار را می‌رساند و قيدی براي آن معين نشده تا بگوييم نزول در سال خاصي بوده و تمام شده، بلكه هر سال شب قدری دارد. (3) و هر شب قدر ملائكه و روح، امر پروردگار را نازل مي‌كنند و جايگاه نزول امر، قلب مقدس ولي عصر (عجل الله تعالی فی فرجه) است.
امام جواد (عليه السلام) می‌فرمايد: «امر خداوند بر همه پيامبراني كه پس از آدم مبعوث شده‌اند در شب قدر، نازل مي‌گشت و هر پيامبري، اين مرتبت را، به وصي خويش می‌سپرد.» (4)
در قرآن مي‌فرمايد: «اِنّا انزلناه في ليلة مباركة، انّا كنّا منذرين فيها يفرق كلّ امر حكيم امراً من عندنا، اِنّا كنّا مرسلين» (5)؛ ما قرآن را در شبي با بركت فرو فرستاديم تا هشداردهنده باشيم (مردم را) در اين شب، هر كاری، بر طبق حكمت، پايان يافته و تعيين می‌گردد. اين همه به فرمان ماست و ما فرشتگان را می‌فرستيم»
در اين آيه نيز واژه «يفرق» به صورت مضارع و به معناي استمرار به كار رفته است؛ يعني اين جدا ساختن و تحكيم كارها همواره در شب خاصی تحقق می‌پذيرد.
امام جواد (علیه السلام) به شيعيان خود چنين توصيه كرده‌اند كه: به وسيله اين آيه با آنها (مخالفان امامت) استدلال كنيد. اين سوره (دخان)، پس از رسول خدا، خاصّ ولی امر در هر عصری است. (6)
ج) گرچه جزییات این گونه امور چندان در علم و آگاهی ما نیست و نمی‌توان به طور دقیق در این خصوص اظهار نظر نمود، ولی بر اساس آموزه های دینی تنها این انداز ه می دانیم که اصولا انبیا و ائمه معصومین علیهم السلام و ملائکه در ماموریت ها و تکالیفی که از جانب خداوند بر عهده دارند، در نقش یک مامور و واسطه ظاهر می شوند. در همه چیز مطیع دستورات الهی هستند، در نتیجه همه اعمال و رفتارهای آنان در حقیقت ناشی از دستور و قدرتی است که خداوند به آنان داده است.
در خصوص شب قدر و نزول ملائکه و روح بر خلیفه خداوند بر زمین تا این حد می دانیم که نزول به شکل انتقال حجم وسیعی از معارف و حقایق و تفاصیل امور عالم خواهد بود. چه بسا در ضمن این معارف، دستورات و وظایفی خاص هم بر امام معصوم نازل گردد، اما این امور همه و همه در محدوده وظایف و تکالیف معینی است که برای امام معصوم تعیین شده است.
با توجه به مطالب یاد شده بدست آمد اولا: بر خلاف آن چه در پرسش آمده، شب قدر یک بار اتفاق نیافتاده است؛ بلکه یک فیض مستمر است که هر سال در ماه مبرک رمضان تکرار می شود. ثانیا: جبریل و روح به حضور انسان هر عصر ناز می شود که در عصر حاضر وجود نازنین مهدی فاطمه سکان‌دار نظام خلقت است و جبرئیل به محضر ایشان نازل می‌گردد، او هر کجا باشد ودر هر نقطه از زمین باشد جبرئیل همان جا نازل می گردد.
ثالثا : تفاوت افق ها مشکلی در این باب ایجاد نمی کند چون در هر ساحه از کره ی زمین متناسب همان ساحه جلوه گاه ومحل تجلی وجود دهری وملکوتی شب قدر است.
منابع:
1. حسن زاده آملی، حسن، انسان در قرآن، نشر الزهراء، تهران، 1375 ش، ص 231.
2. قدر: 98/ 3.
3. کلینی، محمد، اصول كافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1380 ق، ج 1، ص 242 ـ 253، كتاب الحجة، باب في شأن انا انزلناه في‌اليلة القدر.
4. همان، ح 2.
5. دخان: 44/ 3 ـ 5.
6. اصول كافی، همان، حديث 6.