پرسش:
اگر تقدیر ما در شب قدر مشخص شده دعا کردن بعد از شب قدر چه فایده‌ای دارد؟
اگر تقدیر ما در شب قدر مشخص شده دعا کردن بعد از شب قدر چه فایده‌ای دارد؟
پاسخ:
آیات و روایات فراوانی اشاره دارند كه دعا، صدقه و نیكوكاری‌های انسان، به دگرگونی و بهبود وضع زندگی وی می‌انجامد یعنی پی‌آمد كارهای خوب و بد انسان در تغییر سرنوشت او، یكی از قضا و قدرهای كلی و ثابت به شمار می‌آید در قرآن كریم آمده است: «وَ ما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ یسْتَغْفِرُونَ»(۱) یعنی استغفار به رفع عذاب می‌انجامد و یا «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ»(۲) اگر اهل قریه‌ای ایمان بیاورند و تقوا پیشه كنند بركات آسمان و زمین را بر ایشان نازل می‌كنیم.» بنابراین تغییر سرنوشت به دست خود انسان، از قضا و قدرهای الهی است و خداوند چنین خواسته است كه: «لَیسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعی».(۳)
اینجاست كه نقش دعا در زندگی بشری روشن می‌شود. زیرا دعا یكی از مظاهر قضا و قدر است كه هم در سرنوشت انسان مؤثر است و هم می‌تواند جلو قضا و قدر دیگری را بگیرد. دعا به معنی تغییر دادن خواست الهی نیست. بلكه به این معناست كه خواست خدا چنین تعلق گرفته است كه هركس این دعا را بكند و یا صدقه دهد و یا... فلان مورد ابتلا از او برداشته می‌شود. پس ورود عذاب مثلاً مشروط به عدم دعای بشری است و برداشته شدن عذاب و گرفتاری بوسیله دعا نیز خود یكی از مقدرات الهی است. در شب قدر برخی مقدرات انسان به صورت قطعی ثبت می‌گردد و برخی به صورت مشروط و دعا در تغییر بسیاری از این مقدرات مشروط تأثیر گذار است. علی بن عقبه می‌گوید از امام صادق ( علیه السلام ) شنیدم كه فرمود: «دعا، قضا را برمی‌گرداند، هرچند آن قضا محكم شده باشد، پس بسیار دعا كنید. زیرا دعا كلید هر رحمتی است».(۴)
- معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر در زمینۀ قضا و قدر الهی و نقش اختیار انسان در آنها:
۱. مصباح، محمدتقی، معارف قرآن،(ص) ۲۱۵۲۰۲، در راه حق.
۲. سبحانی، جعفر، سرنوشت از دیدگاه علم و فلسفه، تهران، غدیر.
۳. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج ۱، تهران: صدرا (بی‌تا) «انسان و سرنوشت».
۴. سعیدی مهر، علم پیشین الهی و اختیار.
پی نوشت‌ها:
۱. انفال(۸) آیۀ ۳۳.
۲. اعراف (۷) آیه ۹۶.
۳. نجم(۵۳) آیۀ ۳۹.
۴. قمی، شیخ عباس، سفینة البحار، دارالاسوه، چاپ دوم، ۱۴۱۶، ج ۳،(ص) ۴۸، باب الدعا بعده العین
موضوع: