پرسش:
اگر تحریف قرآن، یک ادعای ساختگی و ضعیف و غیر قابل دفاع است، پس این همه شواهد و قرائن و نیز روایات فراوانی که در کتاب‌های حدیثی وجود دارد؟
پاسخ:
معروف و مشهور در میان دانشمندان شیعه و اهل سنت این است که هیچ‌گونه تحریفی در قرآن روی نداده است و قرآنی که امروز در دست ماست، همان قرآنی است که بر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل شده و از آن، کم و زیاد نگردیده است. این در حالی است که وجود روایات قابل توجه در کتاب‌های حدیثی اهل سنت و شیعه مبنی بر وجود تحریف در قرآن، مستمسکی شده است تا برخی عوامل دیگر نیز به آنها اضافه شده و بستری شکل بگیرد که در آن بستر، موضوع تحریف در قامت یک مقوله چالش برانگیز در میان علوم قرآنی قد علم کند و از دیر باز به عنوان یک مبحث داغ در علوم قرآنی مطرح بوده است که با ورود مستشرقان به مباحث قرآنی، به ابعاد و تبعات آن افزوده شده است. پذیرش تحریف قرآن، پیآمدهای دامنه‌داری است به دنبال دارد؛ زیرا مستلزم انكار اعجاز قرآن، عدم امكان اثبات نبوت پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله، عدم امکان استدلال به قرآن و... می‌گردد.
اقسام تحریف
در یك تقسیم‌بندی كلی، تحریف در قرآن به دو نوع «تحریف لفظی» و «تحریف معنوی» تقسیم می‌گردد. مقصود از تحریف معنوی، برداشت انحرافی و تفسیر و توجیه سخن، برخلاف مقصود گوینده است. وقوع این نوع تحریف در قرآن و نیز دیگر کتاب‌های آسمانی، جای بحث و گفتگو نیست؛ چراکه تحریف معنوی در آنها همیشه رخ داده و رخ خواهد داد. وقوع این نوع تحریف در كتاب‌های آسمانی گذشته در قرآن بیان شده است و تحریف معنوی قرآن در احادیث فراوان و نیز در نهج البلاغه مورد تأکید واقع شده است.
اما آنچه که محل گفتگو است و محور تضارب افکار گشته است، تحریف لفظی در قرآن کریم می‌باشد. منظور از «تحریف لفظی» آنست که در الفاظ و عبارات قرآن کم و زیاد و تغییر داده شود که علی رغم مباحث زیادی که پیرامون این موضوع در جریان بوده، از جانب قاطبه مسلمانان و محققان مذاهب اسلامی، مصونیت قرآن از این‌گونه تحریف دفاع و تبیین شده است.
مستمسک مدعیان تحریف
مجموع ادله باورمندان بر تحریف در قرآن را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی و ترسیم کرد:
الف: آیات بیانگر مشابهت امّت اسلام با امّت‌های پیشین؛
یعنی آیاتی که بیانگر جریان سنت‌های الهی در امت‌هاست، با این بیان که امت اسلامی نیز همچون امت‌های پیشین هستند، و بر همین اساس، چنان‌که کتاب‌های آنان تحریف شده است، قرآن نیز تحریف خواهد شد و حال آنکه هیچ یك از آیات مورد استناد، مشابهت در تمامی امور را نمی‌رساند؛ بلكه ناظر به مخالفت امت‌ها (تكذیب و معارضه) با پیامبران و نابود شدن آن امت‌ها است.
ب: وجود کتابهایی متفاوت با قرآن موجود؛
یعنی وجود مصحف‌های مختلف منتسب به صحابه و از جمله مصحف امام علی علیه‌السلام و تفاوت آنها با قرآن موجود، دلیل تحریف قرآن است.
در پاسخ این دسته از ادله باید گفت: قرآن‌های یادشده و قرائت‌های مذكور آنها با قرآن موجود تفاوت نداشته و آنچه به عنوان موارد اختلاف ذكر شده، از قبیل شأن نزول، ذكر مصداق، تفسیر و تأویل قرآن بوده است و ربطی به متن قرآن ندارد.
ج: روایات بیانگر تحریف قرآن؛
بررسی و نقد روایات تحریف
گرچه دلائل معتقدان به تحریف قرآن، محدود به روایات نیست و در ظاهر، متعدد و متنوع بوده و قابلیت دسته بندی در چند دسته یاد شده را دارد ولی از آنجایی‌که نقد و بطلان ادله غیر حدیثی روشن است، پس مهم‌ترین دستاویز برای مسأله تحریف، وجود روایات قابل توجه در مجامع حدیثی اهل سنت و شیعه است که بررسی و تحلیل دقیق این روایات، بیانگر آن است که بر اثر عدم درک مفهوم واقعی مفاد آنها، و یا به دلیل عدم بررسی سند آنها چنین سوء تعبیری به وجود آمده است.
برخی از این روایات، بیانگر جمع‌آوری قرآن از جانب امام علی علیه‌السلام و شکل گیری مصحف آن حضرت و عدم استقبال صحابه از آن مصحف است. دقت در همین روایات روشن می‌سازد که قرآنِ نزد امام علی علیه‌السلام با دیگر قرآن‌ها، تفاوت در آیات و سوره‌ها نداشت، تنها تفاوت آن در بیان شأن نزول، ترتیب نزول و برخی نکات تفسیری دیگر بود و به تعبیر دیگر، هم قرآن بود، و هم تفسیر اصیل قرآن.
بخشی از روایات تحریف، بیانگر تحریف معنوی قرآن است که وقوع آن جای گفتگو و اختلاف نیست و خارج از محل نزاع می‌باشد.
بخش قابل توجهی از این روایات، مجعول و ساختگی است و برای بی‌اعتبار ساختن قرآن به دست دشمنان و منحرفان یا افراد نادان ساخته و پرداخته شده است؛ آنها که نمی‌توانستند و یا که نمی‌خواستند عظمت این کتاب آسمانی را برای مسلمانان احساس کنند، کوشش کردند با این گونه خرافه‌ها و اباطیل، اعتبار و اصالت قرآن را زیر سؤال برند.
نتیجه
1.قرآن کریم به عنوان منبع اصلی معارف اسلامی، جایگاه بی‌بدیلی نزد امت اسلامی دارد و به تبع آن، مقوله مصونیت قرآن از تحریف از اهمیت و ضرورت بسیار بالایی برخوردار است و به همین خاطر است که ادعای تحریف در قرآن به عنوان یک مقوله چالش برانگیز در علوم قرآنی مطرح است.
2.وقوع تحریف معنوی در قرآن، جای بحث و گفتگو نیست؛ چراکه تحریف معنوی در آنها همیشه رخ داده و رخ خواهد داد. آنچه که محل گفتگو و محور تضارب افکار است، تحریف لفظی در قرآن کریم می‌باشد که علی رغم مباحث زیادی که پیرامون این موضوع در جریان بوده، قاطبه مسلمانان و محققان مذاهب اسلامی، بر مصونیت قرآن از این گونه تحریف تأکید دارند.
3.گرچه دلائل معتقدان به تحریف قرآن، محدود به روایات نیست ولی مهم‌ترین دستاویز برای مسأله تحریف، وجود روایات قابل توجه در مجامع حدیثی است که با ورود مستشرقان به مباحث قرآنی، به ابعاد و تبعات آن افزوده شده است.
4.بررسی و تحلیل دقیق روایات تحریف، بیانگر آن است که این روایات یا بر اثر عدم درک مفهوم واقعی مفاد آنها، و یا به دلیل عدم بررسی سندی آنها، مستمسکی برای ادعای تحریف قرار گرفته است؛ زیرا تعدادی از آنها ناظر به تحریف معنوی بوده و بخشی قابل توجهی از آنها از اعتبار لازم برخوردار نیست.
موضوع: