سؤال:
اگر پیامبر (صلی الله علیه و آله) اکنون بود، لباس مدرن می‌پوشید. پس آیا بهتر نیست روحانیون برای جذب دیگران، لباس زیباتر بپوشند؟
پاسخ:
اولا: به گفته آن شاعر:
تن آدمی شریف است به جان آدمیت 
نه همین لباس زیبا ست نشان آدمیت
ثانیا: نوع لباسی که روحانیان می‌پوشند، از زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و امامان معصوم (علیهم السلام) رایج بوده است و آن بزرگواران، از لباس عمامه و عبا استفاده می‌نمودند. و در روایات نیز به این نوع لباس سفارش شده است از احادیث موجود در کتب روایی شیعه و سنّی استفاده میشود که پوشیدن عمامه و عبا بخشی از سنّت معصومان (علیهم السلام) است؛ از آن جمله:
1. جابر نقل کرده است: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در هنگام فتح مکه، در آغاز ورود به مکه عمامهای مشکی بر سر داشت. (1)
2. امام علی (علیه السلام) فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در روز عید غدیر، عمامهای بر سرم گذاشت و گوشه آن را پشت سرم آویزان کرد؛ آن گاه فرمود: «خدای متعال در جنگ بدر و حنین مرا با فرشتگانی کمک کرد که با چنین عمامه‌هایی معمّم بودند.» (2)
3. اصبغ بن نباته که از نزدیکان امیرالمؤمنین (علیه السلام) به شمار میرود، روایت کرده است: در آغاز خلافت و پس از بیعت مردم، حضرت علی (ع) به مسجد آمد، در حالی که عمامه رسول خدا را بر سر داشت. (3)
بنا بر این پوشیدن عمامه و عبا بخشی از سنّت پیامبر و امامان (علیهم السلام) است و تاریخ آن به صدر اسلام بر می‌گردد.
در زمان قدیم عمامه، عبا و قبا، مختص گروه خاصی از مؤمنان نبود بلکه افراد صالح و متدین این لباس را میپوشیدند و بعدها به تدریج تنها علمای دینی در این لباس ماندند و این لباس به عنوان علامت و نشانه علماء اسلام به حساب آمد.
در حال حاضر یکی از شرایط پوشیدن عمامه، قبا و عبا داشتن صلاحیت لازم است و اگر کسی دارای آن شرایط نباشد اگر بپوشد، کار نادرست انجام داده است و مانند کسی میماند که لباس پزشکی بپوشد در حالی که شرایط پزشک را ندارد.
در قدیم برای پوشیدن این لباس، تنها صلاحیت اخلاقی کافی بود به همین جهت بسیاری از تاجران و پزشکان هم این لباس را میپوشیدند؛ ولی در امروزه یکی از شرایط این لباس، کسب علوم اسلامی و تبلیغ دین شد و در حقیقت باید به عنوان یک لباس کار و اعلام آمادگی برای پاسخگویی به پرسشهای دینی، به آن نگاه شود. نه یک امتیاز اجتماعی و از سوء استفاده احتمالی برخی در این لباس باید جلوگیری کرد.
فلسفه دیگر این نوع لباس نیز این است جایگاه صنفی بسیاری از اقشار جامعه اقتضا میکند که از سایر اقشار مردم باز شناخته شوند؛ از این رو، دارای یک نوع لباس مشخص هستند. مانند نیروهای نظامی و انتظامی و ... درباره روحانیان نیز چنین است بر اساس روایات متعدد «العلماء ورثه الانبیاء» «و اما الحوادث الواقعه فارجعوا الی رواه احادیثنا فانهم حجتی علیکم و ... روحانیان، امانت داران ائمه اطهار (علیهم السلام) و مرجع روحی و معنوی و اجتماعی و ... مردم هستند؛ لذا نیازمند لباسی مشخص میباشند تا بدین وسیله در جامعه مشخص شوند و مراجعه به آنها در مواقع نیاز آسانتر باشد. و یا مثلا در موقع نماز جماعت تأکید شده که امام جماعت دارای لباس خاصی روحانیت باشد چنان که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «شایسته نیست که امام جماعت بدون عبا و عمامه باشد» (4)
پوشیدن این لباس، هر چند شأن و منزلتی نسبت به سایر اقشار مردم برای روحانیان ایجاد نمیکند، ولی موجب تعظیم شعائر الهی می‌گردد که مورد اهتمام قرآن است. وجود شخصیت‌های وارسته جامعه که به عنوان سمبل و مظهر علم و تقوا و وارستگی و ارزش‌های اسلامی و ملبس به لباس رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) باشند، از شعائر الهی میباشد و در حفظ و گسترش ارزش‌های الهی و اسلامی در جامعه و تقویت هویت مذهبی در مقابل تهاجم ارزش‌های بیگانه، بسیار مؤثر است.
خصوصا در جامعه ما که متأسفانه تحت تأثیر تهاجم فرهنگی غرب، حتی لباس سنتی و بومی خویش را حفظ نکرده است. بنابراین وجود قشر خاصی در جامعه با لباس مذهبی و سنتی، نماد پایداری در مقابل هجوم فرهنگ و ارزش‌های غربی است و مایه فخر و مباهات محسوب می‌گردد.
منابع:
1. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ج 4، ص 2765، ح 18096.
2. بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری (سنن بیهقی)، ج 10، ص 14.
3. صدوق، محمد بن علی، التوحید، ص 304، ح 1؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج 1، ص 609.
4. حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل، ج 3، ص 329، باب 53، ح 1.