پرسش:
یاد امام زمان ( عج الله تعالی فرجه الشریف ) در مسیر سلوک و معنویت چه جایگاهی دارد و چقدر مهم است؟
پاسخ:
بین توصیه به یاد خدا و توصیه به یاد و ذکر امامان( علیهم السلام ) مخصوصاً امام زمان ( عج الله تعالی فرجه الشریف ) هیچ منافاتی نیست؛ یعنی اگر کمی در معارف اسلامی جستجو کنیم تأییدات بسیاری زیادی پیدا می‌کنیم که توسل به امامان ( علیهم السلام ) را تأیید و آن را در راستای ذکر و یاد خداوند متعال معرفی می‌کند. روشن‌ترین اشاره به توسل در قرآن آمده است که خداوند صریحاً به مؤمنان دستور می‌دهد برای تقریب به او وسیله‌ای بجویند: «ای اهل ایمان! تقوای الهی داشته باشید و دست‌آویز و وسیله‌ای برای تقرّب به سوی او بجویید؛ و در راه او بکوشید تا رستگار شوید».(۱) برخی از روایات مراد از «وسیله» را اهل‌بیت (علیهم اسلام) معرفی نموده است. به عنوان نمونه از سلمان فارسی روایت شده است که از محمد (صلی‌الله علیه و آله) شنیدم که می‌گفت: خداوند عز و جل می‌گوید ای بندگانم آیا شما نیازهای بزرگی ندارید؟ بدانید که به این نیازهای بزرگ نمی‌رسید مگر این که محبوب‌ترین خلق از شما شفاعت کند. پس بدانید که گرامی‌‌ترین خلق در نزد من افضل‌ترین آن‌ها در نزد من محمد و برادرش علی هست و بعد از علی هم امامانی هستند که آن‌ها وسیله‌ها نزد خداوند می‌باشند. پس آگاه باشید هر کس حاجتی از من بخواهد و محمد و آل پاکش را واسطه قرار بدهد، من آن حاجت‌ها را به خاطر محبوب‌ترین خلقم در نزد من اجابت می‌کنم.(۲)
توسل به اهل‌بیت (علیهم‌السلام) ریشه در آیات دیگری از قرآن نیز دارد و از بندگان خواسته شده است که به ریسمان الهی چنگ زنند و گرد هم آیند: «به ریسمان الهی چنگ بزنید و متفرق نشوید»(۳) بنا بر روایتی، امام صادق(علیه السلام) فرمودند: ما (اهل‌بیت) همان ریسمان الهی هستیم که خداوند تبارک و تعالی فرموده است.(۴) بنابراین در منابع اسلامی و مخصوصاً شیعی توسل و ذکر و یاد امامان ( علیهم السلام ) نه تنها منعی ندارد، بلکه توصیه شده نیز هست. دلیلش هم واضح است ما معصومان را واسطه فیض و آبرومندان درگاه الهی می‌دانیم و به درگاه آن‌ها به عنوان اولیای الهی می‌رویم، نه خدای نکرده فردی در عرض خدا و یاد او. وقتی روح می‌خواهد و مغز دستور می‌دهد و اراده ایجاد می‌شود و دست تکان می‌خورد و مطلبی می‌نویسد می‌گوییم دست نوشت در صورتی که اراده و مغز و روح هم فعال بودند و توجه به دست عین توجه به بقیه است و جدای از آن نیست بلکه روح بر همه این‌ها احاطه دارد. اگر امام زمان ( عج الله تعالی فرجه الشریف ) را می‌خوانیم معنایش فراموشی خداوند نیست، بلکه عین یاد اوست زیرا او بر همه چیز احاطه دارد.
در مورد آثار و برکات ذکر و یاد امامان با اندک جستجویی در زیارت نامه‌های مستند مطالب بسیاری خوبی به دست می‌آید. مخصوصاً در مورد امام زمان (عج الله تعالی فرجه الشریف )در زیارت نامه‌ها معارف بالایی پیدا می‌شود. در نظر شیعه پیامبر( صلی الله علیه و اله ) و اهل‌بیت ( علیهم السلام ) ایشان وسایط فیض الهی هستند که خداوند از طریق ایشان برکات خویش را بر بشر می‌فرستد و این وساطت هم در زمینه تکوین و هم در زمینه تشریع و هدایت بشر است و از طرف دیگر حیات و ممات ایشان یکسان است؛ از این‌رو تمسّک و توسل به این انوار پاک در دنیا باعث وساطت این بزرگواران نزد پروردگار و حل شدن مشکلات با افاضه الهی و موجب شفاعت آن‌ها در قیامت می‌گردد و کسی که قدم در راه اطاعت از دستورات آن‌ها بنهد رستگار خواهد شد. لذا در زیارت جامعه که از لسان مبارک امام هادی (علیه‌السلام) صادر گردیده، این‌گونه می‌خوانیم: «هر کس نزد شما آمد، نجات خواهد یافت و کسی که از شما فاصله گرفت هلاک می‌شود... هر کس شما را دوست بدارد خدا را دوست داشته و هر کس با شما دشمنی کند با خدا دشمنی کرده است... به شما خداوند آغاز می‌کند و به شما پایان می‌دهد و به وسیله شما باران می‌فرستد و به وسیله شما آسمان را نگه می‌دارد... هر که خدا را خواهد باید از طریق شما آغاز کند و به خدا تقرّب جوید...»(۵) در مورد شخص امام زمان(عج الله تعالی فرجخه الشریف ) در دعای ندبه می‌خوانیم «کجاست آن باب الهی که از آن به حریم خدا در آیند»؟ «کجاست آن وسیله‌ای که فیوضات آسمان را به اهل زمین می‌رساند»؟ همان گونه که در این فقرات از دعای ندبه مشاهده می‌شود، ولی زمان حضرت صاحب‌الزمان(عج الله تعالی فرجه الشریف) هم واسطۀ رساندن فیض‌ها و برکات الهی به موجودات و انسان‌ها است؛ و هم درگاهی است که باید از آن به پیشگاه پروردگار وارد شد. اوج آرزوی عارفان و اهل سلوک و معنویت رسیدن به رستگاری و پذیرش بندگی ایشان است و در منابع معتبر این مهم با موالات و علاقه‌مندی و رفت و آمد در خانه معصومان حاصل می‌شود همان طور که در زیارت نامه آمده است. «رستگاران با ولایت شما رستگار می‌شوند و... با دوستی و موالات شما طاعات واجب قبول می‌شود».(۶)
بنابراین توسل به امام زمان و زنده نگه داشتن یاد و نام ایشان، نه تنها منافاتی با یاد خدا ندارد بلکه یاد و زیارت آن‌ها در راستای توحید و خدا پرستی است و اثرات معنوی دارد و انسان را به رستگاری نزدیک می‌کند. روش شما در زنده نگه داشتن یاد ایشان درست و صحیح است و اگر می‌توانید با مطالعه و انتخاب مطالب و پوسترهایی که در مورد توسل و یاد اهل بیت در فضای مجازی موجود است و انتشار آن‌ها در گروه خودتان غیرمستقیم پاسخ این شبهات را بدهید و بیش از این نیز وظیفه‌ای ندارید. لزومی به بحث و کدورت و جنجال نیست.
نتیجه:
یاد و ذکر خدا و اولیای الهی از معارف قطعی الهی است و توسل به امامان ( علیهم السلام ) و زنده نگه داشتن نام و یادشان در جامعه خود نوعی اقامه شعائر الهی است؛ و تأکیدات زیادی در منابع معتبر بر این امر شده است. توسل به امامان ( علیهم السلام ) راه رسیدن به توحید و خداوند است. آن‌ها وسیله رسیدن به خدا و آبرومندان و شفیعان مایند. اثرات معنوی زیادی بر توسل به آن‌ها مترتب است از جمله رستگاری و قبولی طاعات و تسهیل در تربیت و تزکیه به جهت الگو بودن آن‌ها و هدایت باطنی که آن‌ها در مسیر سلوک اخلاقی و رشد آدمی انجام می‌دهند... که نشان می‌دهد باید در امر زنده نگه داشتن یادشان بیش از پیش کوشا بود.
منابع برای مطالعه بیشتر:
۱. آثار و برکات توسل به امام زمان، سید عباس اسلامی.
۲. فصلنامه علمی تخصصی مهدی موعود تمام شمارگان.
۳. کتاب ذکر دانشنامه جهان اسلام: بابک عباسی، فریده محرمی.
۴. ترجمه کتاب منتخب الاثر: لطف‌الله صافی گلپایگانی برای شناخت امام زمان.
۵. آفاق محبت به اهل‌بیت: عبدالحسین امینی.
۶. محبت نجات بخش: عبدالرضا جمالی.
پی‌نوشت‌ها:
۱. سوره مائده، آیه ۳۵.
۲. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام)، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق، ج۷، ص۱۰۱.
۳. سوره آل‌عمران، آیه ۱۰۳.
۴. علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار،دار إحیاء التراث العربی - بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق، ج۲۴، ص۸۴.
۵. شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۲، ص۶۱۳.
۶. همان.