سؤال:
آیا امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) دارای همسر و فرزند هست و اگر هست، عمر آنان چه مقدار است؟
پاسخ:
جواب را با ذکر چند نکته بیان می‌داریم:
اوّل: چون امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) از دیدهها پنهان است و در پشت پرده غیبت قرار دارد، نمیتوان از راه حس و مشاهده و به صورت عادی به پاسخ سؤال نایل شد؛ نیز چون سؤال از مباحث عقلی و انتزاعی نیست، از راه برهان عقلی نیز نمیتوان پاسخ را دریافت نمود. تنها راه پاسخ گویی، روایات پیشوایان معصوم (علیهم السلام) است که چون آنان از علم برتری بهرهمند هستند، می‌توانند از آینده خبر دهند که از آن جمله حوادث و مسائل مربوط به مهدی منتظر (عجل الله تعالی فی فرجه) است.
دوم: حال که پاسخ را می‌بایست از اخبار پیشوایان معصوم (علیهم السلام) جستجو نمود، به سراغ روایات می‌رویم. در روایات صحیح و معتبر، پاسخ روشنی به پرسش وجود ندارد؛ بلکه در برخی روایات با ایهام و اشاره در این زمینه سخن به میان آمده است، از جمله:
1. مفضل بن عمر گوید: از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که در مورد امام مهدی (عجل الله تعالی فی فرجه) فرمود: «صاحب الزمان را دوغیبت است. یکی از آن دو به اندازهای طولانی شود که برخی گویند: حضرت از دنیا رفته و برخی گویند کشته شده است اما کسی جز آنانی که امور حضرت را پیگیری می‌کنند، از مکان و فرزندان وی آگاه نیستند» (1)
2. از امام صادق (علیه السلام) آمده است: »گویا می‌بینم حضرت مهدی (عجل الله تعالی فی فرجه) با اهل و عیالش در مسجد سهله است» (2)
3- از امام هشتم (علیه السلام) در دعایی نقل شده است: «اللّهم اعطه فی نفسه و أهله و ولده و ذریته و جمیع رعیته ما تقرّ به عینه و تسرّ به نفسه؛ (3) خدایا، مایه چشم روشنی و خوشحالی امام زمان (عج) را در او و خانواده و فرزندان و ذریه و تمام پیروانش فراهم فرما!»
4. نیز از آن حضرت در مورد امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) این دعا نقل شده است: «اللهم صل علی ولاة عهده و الائمة من ولده» (4)؛ خدایا، بر والیان و فرزندان وی که امام هستند، درود فرست.
ظاهر این این روایات دلالت بر زن و فرزند داشتن است.
این روایات به فرض پذیرش و درستی سند و صحت انتساب آن به امام معصوم، از نظر دلالت به روشنی گویا نیست که امام مهدی (عجل الله تعالی فی فرجه) در دوره غیبت همسر و فرزند دارد.
در برخی احادیث مشکل سندی و در برخی دیگر مشکل دلالت وجود دارد.
افزون بر این روایاتی وجود دارد که با صراحت وجود فرزند را برای حضرت نفی می‌کند. (5)
سوم: با توجه به روایات مذکور می‌گوییم:
در مورد زن و فرزند امام مهدی (عجل الله تعالی فی فرجه) سه احتمال وجود دارد:
1. حضرت ازدواج نکرده است.
لازمه این احتمال آن است که امام (عجل الله تعالی فی فرجه) یکی از سنت های مهم اسلامی را ترک کرده باشد، که با شأن امام سازگار نیست. امّا از سوی دیگر چون غیبت از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ به ناچار امام از سنت چشم‌پوشی می‌کند، که اشکالی ندارد. برای حفظ مصلحت بالاتر، از مصلحت پایینتر چشم‌پوشی می‌گردد.
2. حضرت ازدواج نموده امّا فرزندی ندارد. نداشتن فرزند به سبب غیبت است. پذیرش این فرض، سؤالی را با خود می‌آورد که آیا همسرش هم از عمر طولانی بهرهمند است یا این که مدّتی با حضرت زندگی کرده و بعد از دنیا رفته است؟ در این صورت حضرت به سنت ازدواج عمل کرده و بعد بدون زن و فرزند زندگیش را ادامه می‌دهد.
3. حضرت زن و فرزند دارد. با پذیرش این فرض، این سؤالات مطرح است: آیا آنان نیز عمری طولانی دارند؟ فرزندان حضرت نیز فرزندانی دارند؟ اگر دارند، این همه اولاد، در پی اصل خویش می‌افتند و همین کنجکاوی، مسئله را به جایی می‌رساند که با فلسفه غیبت منافات دارد.
با توجه به مطالب مذکور، نمیتوان یکی از این سه احتمال را قاطعانه پذیرفت و این به مقتضای خردورزی است که در جایی که دلیل کافی برای اثبات یا انکار چیزی وجود ندارد، از ابراز حکم قطعی خودداری گردد.
بنابراین از راه‌هایی که پیش روی ما است، نمیتوان وجود زن و فرزندی را برای حضرت مهدی (عجل الله تعالی فی فرجه) ثابت نمود. نیز به دیگر پرسش‌هایی که در مورد زن و فرزند حضرت مهدی (عجل الله تعالی فی فرجه) هست، نمیتوان پاسخ قطعی داد. (6)
نکته دیگر این که ممکن است روایاتی که وجود زن و فرزند را برای امام زمان مطرح نموده ناظر به زمان ظهو ر او باشد این نکته از دقت در روایات یاد شده به خوبی بدست می‌آید در نتیجه اثبات زن وفرزند برای آن حضرت در زمان که در فراسوی غیب است دشوار است.
منابع:
1. طوسی، محمد، کتاب الغیبه، ص 162.
2. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 52، ص 317.
3. حسینی حلی، سید علی بن موسی بن طاووس، جمال الأسبوع، ص 510.
4. همان، ص 510.
5. مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیه، ص 221.
6. برای اطلاع بیشتر رجوع شود به چشم به راه مهدی، جمعی از نویسندگان.