پرسش:
آیا روایتی وجود دارد که امام حسین (علیه‌السلام) در رحم مادر سخن می‌گفت؟ در صورت وجود چنین روایتی، آیا این احادیث معتبر هستند؟
پاسخ:
خداوند متعال برای نشان دادن قدرت خویش و همچنین فضیلت برخی از بندگان خاص خودش، معجزاتی را در مورد ایشان به عرصه ظهور گذاشته است. از فضیلت‌هایی که برای برخی پیامبران و معصومان (علیهم‌السلام) نقل شده، در سنین کودکی و حتی نوزادی است. روایتی در مورد ابی‌عبدالله (علیه‌السلام) نقل شده که ایشان در رحم مادر با مادرش صحبت می‌کرده است. در ادامه، ابتدا برای اثبات چنین معجزه‌ای نمونه‌هایی تاریخی از این اتفاق ارائه و سپس روایات صحبت نمودن ایشان در شکم مادر بررسی می‌شود.
صحبت نمودن طفل در شکم مادر:
قبل از بیان هر بحثی باید توجه نمود که چنین قضایایی عادی نبوده و از معجزات و کرامات شمرده می‌شود؛ پس شاید نتوان اتفاقات این‌چنینی را در دایره علم و دانش بررسی نمود. پیداست چنانچه این‌گونه قضایا در طول تاریخ اتفاق افتاده باشد، پذیرش آن در مورد ابی‌عبدالله (علیه‌السلام) نیز برای مخاطبان راحت‌تر خواهد بود.
با بررسی در منابع اسلامی، چندین مورد یافت می‌شود که نوزادی در رحم، با مادر خویش صحبت کرده است. یکی از این نمونه‌ها، در بارداری فاطمه بنت اسد، مادر بزرگوار امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) است. در مورد ایشان نقل شده که:
لَمَّا حَمَلَتْ بِعَلِی ازْدَادَ حُسْنُهَا فَکَانَ یتَکَلَّمُ فِی بَطْنِهَا فَکَانَتْ فِی الْکَعْبَهِ فَتَکَلَّمَ عَلِی مَعَ جَعْفَرٍ فَغُشِی عَلَیهِ فَأُلْقِیتِ الْأَصْنَامُ خَرَّتْ عَلَی وُجُوهِهَا فَمَسَحَتْ عَلَی بَطْنِهَا وَ قَالَتْ یا قُرَّهَ الْعَینِ سَجَدَتْکَ الْأَصْنَامُ دَاخِلًا فَکَیفَ شَأْنُکَ خَارِجا.(۱)
ترجمه: وقتی (فاطمه بنت اسد) به امیرالمؤمنین ( علیه السلام ) باردار شد، زیبایی‌اش دوچندان شد و نوزاد در شکم او صحبت می‌کرد. (روزی) در کعبه بود و امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) (در شکم مادر) با جعفر صحبت کرد. پس جعفر (از بزرگی این اتفاق) غش کرد. در این حین بت‌ها به‌صورت بر زمین افتادند. پس فاطمه شکم خود را لمس کرد و گفت ای چشم روشنی من، بت‌ها در این حال که تو در داخل (شکم من) هستی تو را سجده می‌کنند، پس شأن (و بزرگی) تو در بیرون شکم چگونه است!
مشابه چنین اتفاقی برای خدیجه (سلام‌الله علیها) نیز وجود دارد. امام صادق (علیه‌السلام) در روایتی فرموده‌اند:
فَکَانَتْ فَاطِمَهُ تُحَدِّثُهَا مِنْ بَطْنِهَا، وَ تُصَبِّرُهَا... وَ کَانَتْ خَدِیجَهُ تَکْتُمُ ذَلِکَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ)، فَدَخَلَ یوْماً، فَسَمِعَ خَدِیجَهَ تُحَدِّثُ فَاطِمَهَ، فَقَالَ لَهَا: یا خَدِیجَهُ، مَنْ یحَدِّثُکَ؟! قَالَتْ: الْجَنِینُ الَّذِی فِی بَطْنِی یحَدِّثُنِی وَ یؤْنِسُنِی.(۲)
ترجمه: فاطمه (سلام‌الله علیها) در شکم مادرش (خدیجه سلام‌الله علیها) با او حرف می‌زد و او را دلداری می‌داد. خدیجه (سلام‌الله علیها) این اتفاق را از پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) پنهان می‌کرد. روزی پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) بر خدیجه وارد شد. پس شنید که خدیجه با فاطمه (سلام‌الله علیها) صحبت می‌کند. حضرت فرمود ای خدیجه با چه کسی صحبت می‌کنی؟ عرض کرد جنینی که در شکم دارم با من صحبت می‌کند و با من مأنوس است.
بنابراین صحبت نمودن نوزاد در شکم مادر معجزه‌ای است که در طول تاریخ اتفاق افتاده و سابقه دارد. علاوه بر این در روایات زیادی نقل شده که یکی از خصوصیات ائمه (علیهم‌السلام) این است که حتی در شکم مادر قادر به شنیدن هستند و حتی می‌توانند به اذن خداوند پیرامون خود و بلکه همه‌جا را ببیند:
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه‌السلام)... إِنَّ الْإِمَامَ... یسْمَعُ وَ یرَی فِی بَطْنِ أُمِّه.(۳) یعنی امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: امام در شکم مادر می‌شنود و می‌بیند.
همچنین حضرت حکیمه خاتون در قضیه شب تولّد امام زمان (علیه‌السلام) نقل می‌کند که امام حسن عسکری (علیه‌السلام) به من فرمود: «سوره قدر را بر نرجس بخوان» شروع کردم به خواندن سوره قدر، پس آن طفل، در شکم مادر، با من همراهی می‌کرد و می‌خواند آن چه من می‌خواندم و بر من سلامی کرد، من ترسیدم، امام، صدا زد: «لَا تَعْجَبِی مِنْ أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی ینْطِقُنَا بِالْحِکْمَهِ صِغَاراً وَ یجْعَلُنَا حُجَّهً فِی أَرْضِهِ کِبَاراً» یعنی از قدرت الهی تعجب نکن که حق‌تعالی کودکان ما را به حکمت گویا می‌گرداند و ما را در بزرگی، در زمین، حجت خود می‌گرداند.(۴)
یکی از معجزاتی که در مورد حضرت عیسی (علیه‌السلام) نقل شده، صحبت کردن او در گهواره است. این معجزه در سوره مریم آیات ۲۹ و ۳۰ منعکس شده است:
فَأَشَارَتْ إِلَیهِ قَالُوا کَیفَ نُکَلِّمُ مَنْ کَانَ فِی الْمَهْدِ صَبِیا. قَالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتَانِی الْکِتَابَ وَجَعَلَنِی نَبِیا.
ترجمه: پس مریم به نوزاد اشاره کرد [که از او بپرسید.] گفتند: چگونه با کودکی که در گهواره است، سخن بگوییم؟! آن طفل (به امر خدا به زبان آمد و) گفت: همانا من بنده خاص خدایم که مرا کتاب آسمانی و شرف نبوت عطا فرمود.
درست است که تکلم حضرت عیسی (علیه‌السلام) در نوزادی و بیرون از شکم مادر است، ولی این آیات می‌تواند رخ دادن معجزه برای اطفالی که توقع تکلم از آن‌ها نیست را اثبات نماید.
بنابراین برای خداوند قادر، نشان دادن چنین کرامات و معجزاتی قابل تصویر است و حتی در پیش از امام حسین (علیه‌السلام) چنین قضایایی در تاریخ ثبت گردیده است.
صحبت نمودن امام حسین (علیه‌السلام) در هنگام بارداری مادر
بیان شد که ائمه (علیهم‌السلام) قادر به دیدن و شنیدن در شکم مادر هستند و امام حسین (علیه‌السلام) نیز از این قاعده مستثنا نیست. همچنین اشاره شد که برخی از معصومان (علیهم‌السلام) مانند امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و فاطمه زهرا (سلام‌الله علیها) در شکم مادر با مادرشان صحبت می‌نمودند؛ بنابراین امکان وجود چنین اتفاقی برای امام حسین (علیه‌السلام) نیز قابل تصور است.
اما در بین مردم نقلی شایع شده که امام حسین (علیه‌السلام) در هنگام بارداری مادر، با ایشان صحبت می‌نموده و حتی فرموده: «یا أماه أنا العطشان، یا أماه أنا العریان، یا أماه أنا السحقان». با بررسی به عمل آمده این نقل در هیچ‌یک از منابع معتبر شیعه و حتی اهل سنت وجود ندارد، بلکه در برخی کتاب‌های معاصر چنین نقلی وجود دارد.(۵)
نکته قابل‌توجه اینکه وجود نداشتن این روایت، به معنای رد کامل چنین اتفاقی نیست. در روایتی که در کتاب الخرائج و الجرائح آمده، حضرت فاطمه (سلام‌الله علیها) اتفاقاتی را از زمان بارداری خود نقل می‌فرماید:
ماه دوم از بارداری من تمام شد. پس‌ازآن دچار اضطراب و حرکت شدم، (حسین «علیه‌السلام») در شکمم حرکت می‌کرد و من از خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها بی‌نیاز بودم. خدای توانا به گونه‌ای مرا نگاه داشت که گویا شیر می‌آشامیدم. هنگامی‌که مدت سه ماه از بارداری من گذشت، خیر و برکت در منزل من فراوان شد. موقعی که چهار ماه گذشت خدا وحشت مرا به‌وسیله انس با (حسین «علیه‌السلام») برطرف کرد. من همچنان در محراب عبادت بودم و جز برای کاری که داشتم از عبادت غفلت نمی‌کردم. من دائماً خود را سبک‌تر می‌دیدم تا اینکه ماه پنجم تمام شد. وقتی ماه ششم فرارسید در شب تاریک احتیاجی به چراغ نداشتم. هرگاه تنها در میان محراب عبادت بودم از باطن خود صدای تسبیح و تقدیس می‌شنیدم.(۶)
در این روایت حضرت صدیقه طاهره (سلام‌الله علیها) معجزاتی مانند بی‌نیاز بودن از خوردن و آشامیدن، زیاد شدن خیروبرکت در زندگی، روشن شدن محیط به نور نوزاد در شکم و تسبیح و تقدیس گفتن او به همراه مادر را نقل کرده‌اند. البته در این روایت تصریح به تکلم جنین نشده است ولی با توجه به فضای روایت و توضیح حضرت در مورد فضائل این فرزند در رحم، تسبیح و تقدیس خداوند، توسط ابی‌عبدالله (علیه‌السلام) و در شکم مادرش فاطمۀ زهرا (سلام‌الله علیها) بوده است.
نتیجه:
یکی از فضائل و کرامات معصومان (علیهم‌السلام) این است که در شکم مادر می‌توانستند ببیند و صحبت‌ها را بشنوند. در مورد برخی از ایشان نقل‌هایی وجود دارد که حتی قادر به تکلم بوده و حتی با مادر و اطرافیان صحبت می‌کردند. در مورد امام حسین (علیه‌السلام) نیز چنین فضیلتی وجود دارد. روایتی در این موضوع در میان مردم مشهور است که این روایت معتبر نبوده و در هیچ منبع معتبر شیعی و سنی یافت نشد. با بررسی‌های صورت گرفته روایتی دیگر از صدیقه کبری فاطمه زهرا (سلام‌الله علیها) وجود دارد که اشاره دارند در زمان بارداری امام حسین (علیه‌السلام) فضائل بسیاری از این نوزاد در شکم می‌دیدند و حتی صدای او را که به تسبیح و تقدیس الهی بلند بود می‌شنیدند.
پی‌نوشت‌ها:
۱. ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب (علیهم‌السلام)، محقق / مصحح: ندارد، قم: علامه، ۱۳۷۹ ق، ج۲، ص۱۷۲.
۲. طبری آملی، محمد بن جریر بن رستم، دلایل الامامه، محقق / مصحح: قسم الدراسات الإسلامیه مؤسسه البعثه، قم: بعثت، ۱۴۱۳ ق، ص۷۷.
۳. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، محقق / مصحح: کوچه باغی، محسن بن عباسعلی، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ ق، ج۱، ص۴۳۸.
۴. ابن‌بابویه، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمه، تهران: اسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۵ ق، ج۲، ص۴۲۸.
۵. بیضون، لبیب وجیه، موسوعه کربلاء، بیروت: مؤسسه الاعلمی، چاپ اوّل، ۱۴۲۷ ق، ج۱، ص۲۰۷.
۶. قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبه الله، الخرائج و الجرائح، محقق / مصحح: مؤسسه الإمام المهدی (علیه‌السلام)، قم: مؤسسه امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، ۱۴۰۹ ق، ج۲، ص۸۴۴.