پرسش:
رفتار امام مجتبی(علیه اسلام) با فرزندانش چگونه بود؟
پاسخ:
امام حسن(علیه السلام) در برخورد با فرزندان خود از شیوه‌ها و اصول تربیتی متعدد استفاده می‌نمود، از جمله:
۱. امید سازی
یكی از اصول مهم تربیت امید سازی است، بدین معنا كه جوانان را تشویق و ترغیب نمایم كه آینده درخشان دارید. در آینده یكی از شخصیت‌های موفق خواهی بود. این امر موجب می‌گردد كه جوان با تلاش بیش‌تر سختی را تحمل كند تا به اهداف بلند دست یابد. امام حسن(علیه السلام) نیز فرزندان خود را امیدوار می‌نمود. امام فرزندان و خواهر زادگان خود را جمع می‌كرد و به آنان می‌فرمود: « اكنون نونهالان ما هستید، ولی در آینده‌ای نزدیك بزرگان قوم دیگری خواهید شد. پس علم بیاموزید و هر كدام از شما توانستید درسی را حفظ كنید، آنان را بنویسید و به خانه ببرید».(۱)
۲. نظارت و مراقبت
یكی دیگر از شیوه‌های برخورد با فرزندان نظارت بر رفتار و گفتار فرزندان می‌باشد. از این رو در اسلام سفارش شده است والدین بر رفتار و گفتار فرزندان خود نظارت كنند كه فرزندان با چه كسانی رفت و آمد دارند. چه كسانی را به عنوان دوست خود انتخاب می‌نمایند.
امام حسن(علیه السلام) نیز رفتار و گفتار فرزندان خود را زیر نظر داشت. در صورتی مشكل ایجاد می‌شد به آنان تذكر می‌داد و آنان را راهنمایی می‌نمود. از این رو امام به یكی از فرزندان خود سفارش نمود كه دوستان خوب انتخاب كند. بداند كه با چه كسانی رفت و آمد می‌نماید. امام خطاب به یكی از فرزندان خود فرمود: « با كسی برادری مكن مگر این كه بدانی كجا رفت و آمد می‌كند. از چه خانواده‌ای است. هر گاه خوب از احوال او با خبر شدی و معاشرت با او را پسندیدی، با او بر اساس گذشت از لغزش‌ها و برادری در تنگی‌ها برادری كن».(۲)
۳. مشورت با فرزندان
از دیگر شیوه‌های برخورد امام با فرزندان، مشورت با آنان می‌باشد. امام ضمن توصیه به این شیوه پسندیده تربیتی، در موارد مختلف با فرزندان خود مشورت می‌نمود،بدین وسیله عزت نفس و خودباوری را در آنان تقویت می‌كرد.
روزی معاویه بن خدیج به عنوان خواستگار دختر امام به منزل حضرت آمده بود. امام فرمود:
« ما دختران خود را بدون نظر خواهی و مشورت با خودشان شوهر نمی‌دهیم. در امر ازدواج آنان اقدامی نمی‌كنیم».(۳)
هم‌چنین امام به فرزندان خود احترام می‌گذاشت.به آنان اظهار محبت می‌نمود. در امر ازدواج آنان اهمیت می‌داد. آنان را در جلسات (اعم از جلسات علمی...) شركت می‌داد.
پی‌نوشت‌ها:
1.بحار الانوار، ج۲، ص۱۵۳.
2.تحف العقول عن آل الرسول(ص)، ابن شعبه حرانی، ص۲۳۳،چ جامعه مدرسین.
3.فضایل الخمسه من الصحاح السته، مرتضی فیروز آبادی، ج۴، ص۸۴،چ اسلامیه.
موضوع: