پرسش:
بسیار جای تعجب و سؤال است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) سال‌ها در بین مردم به جماعت و با مردم نماز بجا آوردند؛ اما هنوز برادران اهل تسنن دست بسته نماز میخوانند. چگونه تفسیری میتوان در این موضوع داشت؟ پیامبر عزیز (صلی الله علیه و آله) واقعا چگونه نماز می‌خواندند؟
پاسخ:
از دیدگاه اهل بیت (علیهم السلام) «تکتّف» یا قرار دادن دست راست بر روی دست چپ، هنگام قیام در نماز، بدعت و انجام عمدی آن موجب بطلان نماز است. به نظر بیشتر اهل سنت خواندن نماز با این کیفیت مستحب است ولی در فتوای مختار مذهب «مالکی» انجام آن هنگام نماز واجب، مکروه است.
مستند فتوا به استحباب میان اهل سنت، اخباری است که با ضعف سند یا دلالت همراه است. بر اساس تنها روایت نقل شده در این مورد در صحیح بخاری، سخن از امر شدن مردم به انجام این عمل هنگام نماز است که این سخن تنها قابل انطباق با دوران خلفاست.
در روایاتی که در مقام بیان چگونگی نماز از سوی پیامبر (صلی الله علیه و آله) است، سخن از تکتف نیست؛ مانند:
«ابوحمید ساعدی در حالیکه بین ده نفر از اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و آله) بود، به آنان گفت: من داناترین شما به نماز پیامبر (صلی اللّه علیه و آله) هستم، گفتند: به چه سبب؟ زیرا تو نه بیش از ما پیرو آن حضرت بوده‌ای و نه افزون‌تر از ما مصاحبتش کرده ای، گفت: چرا، گفتند: پس بر ما عرضه کن. ابوحمید گفت: رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله) هرگاه می‌خواست به نماز بایستد، دست‌ها را تا برابر شانه هایش بالا می‌برد، سپس تکبیر می‌گفت و هنگامی که همه اعضایش به حال اعتدال در جای خود قرار می‌گرفت به قرائت می‌پرداخت، آنگاه تکبیر می‌گفت و دست‌ها را تا برابر شانه بالا می‌برد، پس از آن به رکوع می‌رفت و دو کف دست را بر زانوها می‌گذاشت و در حال اعتدال که نه سرش را بالا می‌گرفت و نه پایین می‌انداخت، رکوع انجام می‌داد و...»(۱) همه گفتند: ابوحمید راست گفت، رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله) بدین گونه نماز می‌گزارد»(۲) ترمذی حکم به صحت این خبر نموده است.(۳)
دلایل قبول روایت امور ذیل است:
۱. تصدیق حدیث ابوحمید از سوی ده نفر از صحابه، بر قوت و ترجیح حدیث بر سایر ادله دلالت دارد.(۴)
۲. ابوحمید فرائض و مستحبات را بیان نمود و از تکتف یاد نکرد. اصحاب نیز این امر را ایراد نگرفتند؛ در حالیکه در ابتدا سخن او مبنی بر عالم‌تر بودنش به نماز حضرت را نپذیرفتند، ولی در پایان گفتند، درست گفتی. بسیار بعید است که آن ده نفر در همان مدت کوتاه مذاکره دچار فراموشی شده باشند.
۳. حتی یکی از حاضران هم درباره ترک بیان تکتف، اعتراض نکرد که بیانگر آن است که گذاشتن دست‌ها بر یکدیگر از مستحبات نماز نیست، چنانکه مذهب لیث بن سعد، اوزاعی و مالک بن انس چنین بوده است.(۵)
پی نوشت‌ها:
۱. ترمذی، محمد، سنن ترمذی،دار الحدیث، مصر، ۱۴۱۹، ج۲، ص۸۴؛ ابن ماجه، محمد، سنن ابن ماجه، بیروت، ۱۴۱۸، ج۲، ص۱۶۲.
۲. بیهقی، السنن الکبری،دار الکتب العلمیه، ج۲، ص۱۰۵.
۳. ترمذی، همان.
۴. از جمله: ابو هریره، سهل ساعدی، ابو اسید ساعدی، ابوقتاده حارث بن ربعی و محمّد بن مسلمه: البیهقی، همان، ص۱۴۶.
۵. سبحانی، جعفر، راهنمای حقیقت، ص۵۱۱.