پرسش:
اینکه در قرآن آمده خداوند نور آسمان ها و زمین است یعنی چه؟
پاسخ:
برای تبیین آیه مبارک سوره نور بهترین تبیین حدیثی که از وجود نازنین علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) صادر شده که قالب مفسیرین هم با تأسی به آن، آیه را تفسیر کرده‌اند و آن روایت این است که: «... سَأَلْتُ الرِّضَا عَنْ قَوْلِ اللَّهِ «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» فَقَالَ هَادٍ لِأَهْلِ السَّمَاءِ وَ هَادٍ لِأَهْلِ الْأَرْضِ وَ فِی رِوَایهِ الْبَرْقِی هُدَی مَنْ فِی السَّمَاءِ وَ هُدَی مَنْ فِی الْأَرْضِ؛ عباس بن هلال گوید: از امام رضا (علیه‌السلام) قول خدا: «الله نور السموات و الارض» را پرسیدم، فرمود: یعنی هادی اهل آسمان است و هادی اهل زمین.
و در روایت برقی گفته: هدایت کرد هر که را در آسمان است و هدایت کرد هر که را در زمین است.»(۱)
غالب مفسرین سنی و شیعه مراد از «نور» در آیه «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» را به معنای «هدایت» و «تدبیر» تفسیر کرده‌اند. در این خصوص، ابن جریر طبری، از برجسته‌ترین مفسران اهل سنت، «نور» را به معنای هدایت‌گر اهل آسمان‌ها و زمین گزارش کرده است. البته طبری این‌گونه تفسیر را به نقل از دیگر مفسران بیان می‌دارد و خود در ادامه، قول دیگری در معنای عبارت نور مطرح می‌کند. به باور او، منظور از نور در آیه، «مدبر آسمان‌ها و زمین» است.(۲)
علامه طباطبایی، مفسر بزرگ شیعه، در بیان معنای واژه «نور» می‌نویسد: نور چیزی است که خود برای ما روشن است و هر چیزی دیگری را (که قابل دیدن باشد) روشن می‌کند.(۳) علامه در ادامه مراد از نور را خدا می‌داند؛ نور عامی که هر چیزی از آن نور می‌گیرد و روشن می‌شود و این نور، مساوی با وجود هر چیزی بوده و ظهور این نور در نفس خدا و برای غیرش است و این معنای رحمت عام است.(۴)
طبری، در جامع البیان به نقل از ابن عباس، زجاج و مجاهد، نور را اداره‌کننده امور آسمان‌ها و زمین گزارش می‌کند.(۵)
شیخ طوسی از مفسران شیعه در کتاب التبیان به نقل از ابن عباس و انس ابن مالک منظور از «نور» را هدایت‌گر اهل آسمان‌ها و زمین به آنچه مصلحت آنهاست تعبیر کرده است.(۶)
فخر رازی، مفسر سنی مذهب، به جهت سببیت نور برای ظهور اشیاء و اتحاد کلمه نور و هدایت در این معنا، منظور از نور در این آیه را هدایت الهی می‌داند. بر این اساس منظور از «اللَّهُ نُورُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ» همان «الله ذُو نُور السَمَواتِ وَ الْارْضِ» است و معنایی آن «الله هَادِی السَمَواتِ وَ الْارْضِ» خواهد بود.(۷)
پی نوشت‌ها:
۱. الکافی (ط - الإسلامیه)، ج۱، ص۱۱۵.
۲. طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۸، ص۱۶۲.
۳. طباطبایی، المیزان، ج۱۵، ص۱۲۰.
۴. پیشین، ص۱۲۳.
۵. جامع البیان، پیشین.
۶. طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۴۳۶.
۷. رازی، مفاتیح الغیب ج۲۳ص ۳۷۹.
موضوع: