تفاوت شرایط دنیا در حساب قیامت

پرسش:
اگر در روز قیامت یک انسانی که در روستایی دور افتاده در یک گوشه از کره زمین زندگی می‌کرده است و هیچ کس او را هدایت نکرده و در تمام عمر سرش به کار خودش گرم بوده و با اینکه گناهی و جنایتی مرتکب نشده، ولی خب برای تقرب به خدا هم کاری نکرده چون اصلا معرفتی نداشته، بعد از دیدن جایگاه مقربان و سایر اهل بهشت لب به اعتراض باز کند که خدایا چرا من در کشوری، در محیطی، در دینی، در فرهنگی، در شرایطی نبودم که امکان رشد معنوی و تقرب در حد خودم رو داشته باشم و در طبقات بالای بهشت قرار بگیریم پاسخ چیست؟

 

 

پاسخ:

در روز قیامت به اعمال نیک و بد افراد بر اساس تکلیف آنها رسیدگی می‌شود. اما نکته مهم این است که تکالیف الهی متناسب با توانایی‌ها و استعدادهای هر کس است و هیچ‌گاه بالاتر از میزان توانایی افراد نیست. خداوند در قرآن می‌فرماید:«لا یکَلِّفُ اَللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها»(۱) منظور از توان، هم توان جسمی و امکانات مادی و ابزارهای موجود هر فرد است، و هم توان فکری و میزان معرفت انسان‌ها؛ لذا همان گونه که تکلیف یک ثروتمند در انفاق مال، با تکلیف یک فقیر متفاوت است، تکلیف انسان‌های آگاه و روشن با افراد عوام نیز فرق دارد. ممکن است یک عمل از شخصی عمل نیک و شایسته تلقی شود و همان عمل از شخص دیگری عمل ناپسند به حساب آید.

 

از طرفی خدا در قرآن می‌فرماید در روز قیامت از نعمت‌ها سؤال می‌شود: «ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ»(۲) «نعیم» یک معنی بسیار گسترده دارد که همه مواهب الهی را اعم از معنوی مانند: دین، ایمان، اسلام، قرآن و ولایت، و انواع نعمت‌های مادی را اعم از فردی و اجتماعی شامل می‌شود که آیا حق آنها را ادا کرده است؛ زیرا این نعمت‌ها، سرمایه‌های بزرگی هستند که در اختیار بشر قرار داده شده است. امام باقر (علیه‌السلام) نیز می‌فرمایند: «إِنَّمَا یدَاقُّ اللَّهُ الْعِبَادَ فِی الْحِسَابِ یوْمَ الْقِیامَهِ عَلَی قَدْرِ مَا آتَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ فِی الدُّنْیا؛ به درستی که خداوند در حساب‌رسی روز قیامت متناسب با اندازه عقلی که در دنیا به ایشان داده است، دقت به خرج می‌دهد»(۳)

بنابراین چه بسا همان عمل به ظاهر اندک فرد روستایی، باعث درجات بالایی برای او شود؛ زیرا همان، عمل به وظیفه‌اش بوده است.

 

 

پی‌نوشت‌ها:

۱. بقره(۲)، ۲۸۶.

۲. تکاثر(۱۰۲)، ۸.

۳. کلینی، محمد، الکافی،‌دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۱.