پرسش:
آیا تمامی ادیان اعتقاد به منجی دارند؟
آیا تمامی ادیان اعتقاد به منجی دارند؟
پاسخ:
در این باره به طور کلی می‌توان گفت که عقیده به مهدی موعودِ منجی عالم اختصاص به مسلمانان ندارد؛ بلکه تقریباً تمام ادیان و مذاهب آسمانی در این عقیده شراکت دارند. پیروان تمام ادیان و مذاهب اعتقاد دارند که در یک مقطع تاریخی که وضع جهان تیره و تار و تاریک می‌گردد و جامعه بشری با بحران رو به رو می‌شود فساد و ظلم و بی‌دینی همه جا را فرا می‌گیرد؛ در این وقت است که یک منجی با تأیید دست غیبی ظهور می‌کند و ریشه ظلم و فساد را از میان بشریت برمی‌کند. این مژده و نوید هم در کتاب‌های آسمانی یهود و نصاری و کتاب مقدس زرتشتیان (کتاب زند و پازند و جاماسب نامه) آمده است و هم در کتاب‌های دیگر ادیان بشری مانند کتاب‌های مقدس براهمه و بودائیان.
در این باره به طور کلی می‌توان گفت که عقیده به مهدی موعودِ منجی عالم اختصاص به مسلمانان ندارد؛ بلکه تقریباً تمام ادیان و مذاهب آسمانی در این عقیده شراکت دارند. پیروان تمام ادیان و مذاهب اعتقاد دارند که در یک مقطع تاریخی که وضع جهان تیره و تار و تاریک می‌گردد و جامعه بشری با بحران رو به رو می‌شود فساد و ظلم و بی‌دینی همه جا را فرا می‌گیرد؛ در این وقت است که یک منجی با تأیید دست غیبی ظهور می‌کند و ریشه ظلم و فساد را از میان بشریت برمی‌کند. این مژده و نوید هم در کتاب‌های آسمانی یهود و نصاری و کتاب مقدس زرتشتیان (کتاب زند و پازند و جاماسب نامه) آمده است و هم در کتاب‌های دیگر ادیان بشری مانند کتاب‌های مقدس براهمه و بودائیان.
همه این‌ها در هدف کلّی، یعنی هدایت و ارشاد و نجات بشر از نادانی و گمراهی وحدت نظر دارند. حال ممکن است در امور و اهداف جزیی و برخی از ویژگی‌ها دیدگاه‌های متفاوتی داشته باشند. در این که مصلح جهانی کیست، دارای چه ویژگی‌هایی است، نام او چیست و منسوب به کدام ملت و دین است، اختلاف نظر دارند.(۱) هر ملتی او را با لقب مخصوص و ویژگی‌هایی می‌شناختند و او را از خودشان می‌دانند.
اینك اجمالاً به نمونه‌هایی از اعتقاد به منجی در ادیان مختلف اشاره می‌کنیم.
منجی در آیین هندو و بودا
در آیین هندو نیز از نجات دهنده و موعود، به نام «آواتا» سخن به میان آمده و در منابع هندوها در کتاب اوپانیشادها مطرح شده است.(۲) مظهر ویشنو (مظهر دهم) که در انقضای کلی یا عصر آهن، سوار بر اسب سفید ظاهر می‌شود، درحالی که شمشیر برهنه درخشانی به صورت ستاره دنباله‌دار در دست دارد. شروران را تماماً هلاک می‌سازد و خلقت را از نو تجدید می‌کند و پاکی را رجعت خواهد داد. مظهر دهم در انقضای عالم ظهور خواهد کرد.(۳) در یکی از کتاب‌های دیگر هندوها آمده است: گردش دنیا به پادشاه عادلی در آخرالزمان تمام شود که پیشوای ملائکه و پریان و آدمیان باشد. حق همراه او است و آنچه در دریاها و کوه‌ها پنهان شده باشد، همه را به دست می‌آورد. از آسمان‌ها و زمین، آنچه باشد، خبر دهد و از او کسی بزرگ‌تر به دنیا نیاید.(۴)
در آیین بودایی که یکی از شاخه‌های هندویی است، مسئله انتظار مطرح شده و شخصیت مورد انتظار بودای پنجم هست.(۵)
آیین زرتشت:
در آیین زرتشت سه منجی به نام‌های هوشیذر، هوشیذر ما و سوشیانس (نجات دهنده مرگ) از نسل زرتشت مطرح است. گویند: آنان پس از دیگری جهان را پر از عدل خواهند کرد. از جمله، مهم‌ترین آنان، آخرین ایشان است که او را سوشیانس پیروز گر می‌خوانند(۶) که پس از ظهور، دین را به جهان رواج خواهد داد؛ فقر و تنگدستی را ریشه‌کن می‌کند و مردم جهان را هم فکر، هم گفتار و هم کردار می‌گرداند.(۷)
آیین یهود:
در آیین یهود نیز از شخص موعود سخن گفته شده است. گر چه یهودیان در این‌که موعود کیست، اختلاف نظر دارند. چون یهودیان به حضرت مسیح (علیه‌السلام) ایمان نیاورده‌اند، به باور آنان موعودشان هنوز ظهور نکرده است. با این حساب انتظار در یهودیت کیفیت ویژه می‌یابد، ولی آنچه یهودیان بر آن اتفاق دارند، خروج شخصی در آخرالزمان است که کوکب افروز هست و روی زمین را به نور رب کریم روشن می‌گرداند... یهودیان به انتظار او زمان می‌گذرانند.(۸) موعود کسی است که به عدالت داوری کند و مظلومان زمین را به راستی حکم راند و گرگ با بره سکونت کرده و پلنگ با بزغاله خوابد... در تمام کوه مقدس، ضرر و فسادی دیده نشود؛ زیرا جهان از معرفت خداوند پر خواهد شد.(۹)
آیین مسیحیت:
مسیحیان نیز در انتظار مصلح جهانی هستند و اگر چه باور دارند که او حضرت عیسی مسیح (علیه‌السلام) است که از آسمان نزول کرده و جهان را پر از عدل خواهد کرد.(۱۰) در انجیل مرقس آمده است: «پس بیدار باشید، زیرا نمی‌دانید در چه وقت صاحب خانه می‌آید، در شام، یا نیمه شب، یا بانگ خروس، یا صبح! مبادا ناگهان آمده، شما را خفته یابد!».(۱۱)
آیین اسلام:
یکی از مسائل بسیار مهمی که در حوزه اندیشه اسلامی قرار دارد، اعتقاد به مصلح جهانی است. ما شیعیان عقیده داریم که مصلح جهانی امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است که در آیات(۱۲) و روایات(۱۳) به آن اشاره شده است.
امام زمان همان مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است که جهان را پر از عدل و داد می‌کند، همان‌گونه که پر از ظلم شده است.(۱۴)
از آنچه گذشت می‌توان نتیجه گرفت که همه ادیان الهی و برخی ادیان غیر الهی در خصوص مصلح جهانی اتفاق نظر دارند؛ ولی نمی‌توان قضاوت نمود که مقصود آنان از مصلح جهانی امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) باشد که در اسلام بدو اشاره شده است. گرچه برخی از نشانه‌ها و مشخصاتی که در سایر ادیان برای مصلح جهانی ذکر شده، درباره امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز هم خوان است.(۱۵)
همچنین با توجه به این که بشارت به ظهور مصلح جهانی در ادیان الهی بیان شده و مسئله ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در ادیان الهی، پیش از تحریف شان وجود داشته، مصلح تمام ادیان الهی، مهدی موعود است و مقصود دین شان همین است، اما پیروان آن‌ها در تطبیق و تعیین مصداق به خطا رفته‌اند.
پی‌نوشت‌ها:
۱. ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ص۷۶؛ فریده گل محمدی آرمان، رسالت جهانی حضرت مهدی، ص۹۸.
۲. کتاب اوپانیشاد، ص۷۳۷.
۳. سید حسین نصر، معارف اسلامی در جهان معاصر، ص۲۴۵.
۴. محمد بهشتی، ادیان و مهدویت، ص۱۹.
۵. فریده گل محمدی آرمان، رسالت جهانی حضرت مهدی، ص۱۰۳- ۱۰۴.
۶. جاماسب نامه، ص۱۲۱، به نقل از فریده گل محمدی، رسالت جهانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، ص۹۹.
۷. محمد بهشتی، ادیان و مهدویت، ص۱۹.
۸. ابوالفتح محمد بن عبد‌الكریم شهرستانی، ترجمه الملل و النحل، ج۱، ص۳۱۲.
۹. فریده گل محمدی آرمان، رسالت جهانی مهدی، ص۱۰۶.
۱۰. همان، ص۱۰۹.
۱۱. انجیل مرقس، با اقتباس از رسالت جهانی مهدی(ع)، فریده گل محمدی آرمان، ص۱۰۹.
۱۲. سوره قصص، آیه ۵: «وَنُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ».
۱۳. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۵۱، ص۶۷ به بعد.
۱۴. نجم الدین جعفر بن محمد عسكری، المهدی الموعود، ج۲، ص۷۲؛ ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن جعفر نعمانی، کتاب الغیبة نعمانی، ص۴۲۵.
۱۵. ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ۷۶ - ۷۷.