پرسش :
خداوند در قرآن فرموده: «ما برای هر قومی پیامبری به لسان خودش فرستادیم»؛ پس چرا ایرانیان پیامبرشان عرب زبان بوده؟
پاسخ :
اینکه هر پیامبری به زبان قوم خودش فرستاده شود، درست و منطقی است و شواهد تاریخی منطبق بر همین امر است؛ اما آیا این بدان معنا است که لزوما باید بین پیامبری یک پیامبر و مردمی که تحت رسالت و شریعت او محسوب می شوند، اشتراک زبانی وجود داشته باشد؟ این ادعا بر اساس این فرضیه است که یقینا در هر زمان همه پیامبران تنها برای قوم خود مبعوث می شوند و رسالت آن ها ربطی به مردم سایر اقوام و گویش ها ندارد، هر چند در همان سرزمین زندگی کنند، امری که قابل قبول نیست. از گذشته دیده شده که در یک سرزمین مردمی از اقوام و زبان های مختلف وجود داشته اند؛ مثلا در مصر باستان علاوه بر قبطیان که به زبان سریانی سخن می گفتند، اقوام عبرانی زبان نیز سکونت داشتند. در کشوری مانند هند، تنوع زبانی به صدها زبان می رسد. در نتیجه داستان بعثت انبیا شبیه فرستادن معلم برای مناطق مختلف روستایی در کشور ما می شد که با اهداف بلند وحدت ملت ها همخوانی نداشت. البته در مراحل اولیه ارسال رسولان که ارتباط زمینی و فکری بین مناطق گوناگون نبود و ابزار گسترش عقاید بسیار محدود و دشوار بود، محدوده جغرافیایی فعالیت انبیا غالبا محدود بود؛ در عین حال پیامبرانی اولوالعزم در هر برهه زمانی ظهور می یافتند که شریعتی کامل ارائه داده، همه اقوام را به تبعیت از آن فرا می خواندند تا توده های گسترده بشری به یک وحدت رویه فکری و عملی برسند. در این مسیر تا سال ها همه انبیایی که در مناطق محدود به بعثت می رسیدند، مبلغ شریعت آنان بودند.
در همه پیامبران این اصل رعایت می شد که بین این بزرگواران و مخاطبان اولیه شان اشتراک زبانی و قبیله ای وجود داشته باشد تا زمینه پذیرش ادعای نبوت آنها آسان تر باشد؛ اما به این معنا نیست پیامبری که دارای رسالت فرا منطقه ای بود، بعد از ابلاغ فرامین الهی در منطقه خود، در مناطق دیگر اقدام نکرده باشد. شواهد مختلف تاریخی از سفر انبیا یا نامه نگاری آنان به پادشاهان مناطق دیگر بهترین گواه بر این حقیقت است. به علاوه اصولا تشابه زبان یک پیامبر با همه افراد منطقه بعثت وی امری ناممکن است؛ زیرا در هر برهه زمانی تعداد محدودی پیامبر در مناطق مختلف مبعوث می شدند و تا سال‌ها در آن منطقه پیامبر دیگری مبعوث نمی شد، حال آن که در بسیاری از مناطق ترکیب جمعیتی و گویش عمومی مردم در برهه های تاریخی معین تغییر می یافت.
پس درست است که هر پیامبری به زبان قومی که بین آنان مبعوث شده، سخن می گفته؛ ولی بدین معنا نیست که باید فقط تابع پیامبرانی باشیم که به زبان خودمان سخن گفته است. اسلام نیز در حجاز و منطبق بر همان زبان نازل شد؛ اما به مرور زمان این دین به همه مناطق دیگر گسترش یافت. قرآن به صراحت پیامبر (صلی الله علیه و آله) را فرستاده ای برای همه مردم می خواند: «و ما أرسَلناک إِلا کافّهً لِلنّاسِ بَشیراً و نذیرا» (1)
پی نوشت:
1. سبأ، 28.