پرسش :
بهشت و ساختار آن و قوانین آن با ماده و مادیات متفاوت خواهد بود؟ بدن انسان تفاوت خواهد داشت؟ مختصری در مورد تفاوت بهشت و دنیا و انسان این دنیا و آن دنیا توضیح دهید.
پاسخ :
انسان نسبت به اموری که تجربه نکرده و آنها را با شهود باطنی و علم حضوری آگاهانه درک نکرده و با حس درنیافته است، نمی تواند شناخت کاملی داشته باشد. پس نباید انتظار داشت که حقیقت عالم آخرت و مسائل آن را دقیق بشناسیم. ترسیم نعمات بهشتی برای انسانهای ساکن در دنیا، شبیه به آن است که بخواهیم برای جنین داخل رحم از نعمت های دنیایی بگوییم.
اما بنابر بر آنچه از آیات و روایات به دست می آید، بهشت سرایی است که احساس بد و رذایل اخلاقی که انسان در دنیا تجربه کرده، در آن وجود ندارد و سراسر نعمت و خیر است. خداوند متعال در قرآن می فرماید: «هر گونه غُل (حسد و کینه و عداوت و خیانت) از سینه آنها بر می کنیم (و روحشان را پاک می کنیم.)»(1) آنها با هم در نهایت دوستی و محبت و صفا و صمیمیت و آرامش زندگی می کنند و همه از وضع خود راضی هستند، حتی آنها که در مقامات پائین تری قرار دارند و نسبت به وضع کسانی که در مقام بالاتری هستند رشک و حسد نمی برند.(2) همچنین پرده‌ها از برابر چشمان بهشتیان کنار می‌رود، حقایق را درک می‌کنند و تناسب ها –خصوصا تناسب مرتبه بهشتیان با تلاش و نیات آنها در دنیا- در نظر آنان واضح می‌شود. از این جهت، احساس ظلم و تبعیض منتفی است.
بهشتیان در آن روز و در بهشت دوست نمی‌دارند و نمی‌خواهند، مگر چیزى را که واقعاً دوست داشتنى باشد که همان چیزى است که خدا براى آنان دوست بدارد و خیر و سعادتى است که مستحق آن شده‌اند. به حکم آیه: «برای آنان نزد پروردگارشان آنچه بخواهند فراهم است؛ این است پاداش نیکوکاران.» (3) اهل بهشت داراى مشیت مطلقند و هر چه بخواهند به ایشان داده می‌شود، لکن در عین حال نمی‌خواهند مگر چیزى را که مایه خشنودى پروردگارشان باشد.(4) پس هیچ وقت اشتهاى معصیت و کار زشت و لغو نمی‌کنند و از غم و اندوه بی فایده دوری می کنند.(5)
بدن بهشتیان شبیه بدنشان در دنیا است؛ اما عین آن نیست و از جهات مختلفی با آن فرق دارد. اینکه این بدن از چه سنخی است، دو دیدگاه مطرح شده است: یکی اینکه بدن مادی است؛ اما ماده متناسب با زندگی ابدی در بهشت که پیری و بیماری در آن راه ندارد؛ دوم اینکه بدن مثالی است که دارای شکل و مقدار و غیره است؛ اما مجرد می باشد؛ چیزی شبیه به بدنی که در خواب می بینیم. بدن مثالی نیز شبیه بدن مادی است؛ اما از جهات زیادی -مثل پیری و بیمار نشدن و ...- با آن فرق دارد.(6)
پی نوشت ها:
1. حجر، آیه 47.
2. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، 1374ش، ج 6، ص175.
3. زمر، آیه 34.
4. مکارم شیرازی، همان، ذیل آیه 16 سوره فرقان.
5. نبأ، آیه 35.
6. برای مطالعه بیشتر ر. ک: انواری، جعفر، معاد جسمانی از نگاه حکیمان الهی، سال ششم، شماره اول، پاییز 1387، ص 49ـ72؛ خوش صحبت، معاد جسمانی از منظر علامه طباطبائی با تأکید بر تفسیر المیزان، مجله معرفت کلامی، 1393ش.